Bestuursdwang en dwangsom

Voorwoord / V
Afkortingen / XIII
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
HOOFDSTUK 2
Plaatsbepaling / 7
2.1 Begripsomschrijvingen / 7
2.1.1 Last onder bestuursdwang / 7
2.1.2 Last onder dwangsom / 12
2.2 Vergelijking tussen bestuursdwang en dwangsom / 13
2.3 Vergelijking met andere bestuurlijke sancties / 14
2.3.1 Het karakter van de intrekking als sanctie / 14
2.3.2 De verhouding van de intrekking tot bestuursdwang en dwangsom / 17
2.3.3 Vergelijking met bestraffende sancties / 18
2.3.4 Samenloop met bestraffende sancties / 21
2.4 Wettelijke grondslagen voor bestuursdwang en dwangsom / 22
2.4.1 Algemeen / 22
2.4.2 De bestuursdwangbevoegdheid van het gemeentebestuur / 23
2.4.3 De algemene bestuursdwangbevoegdheid van het provinciaal bestuur / 26
2.4.4 De algemene bestuursdwangbevoegdheid van waterschapsbesturen / 27
2.4.5 De bestuursdwangbevoegdheid van organen van de centrale overheid / 27
2.5 Het besluitkarakter van de last onder bestuursdwang en de last onder
dwangsom / 29
2.5.1 De last onder bestuursdwang / 29
2.5.2 De last onder dwangsom / 31
2.5.3 Verhouding tot andere aanschrijvingen en lastgevingen / 31
2.6 Het civiel kort geding als alternatief? / 32
2.7 Verzoeken om handhaving jegens de overheid zelf / 33
2.8 Het overgangsrecht van de Vierde tranche van de Awb / 37
VII
HOOFDSTUK 3
Voorbereiding en inhoud van bestuursdwang- en dwangsombesluiten / 39
3.1 Enkele gemeenschappelijke aspecten / 39
3.1.1 De onderzoeksplicht; bewijs van de overtreding / 39
3.1.2 Vermelding van de overtreding / 43
3.1.3 Het onvoorwaardelijke karakter van de last / 45
3.1.4 Partiële handhaving / 46
3.1.5 De begunstigingstermijn / 48
3.2 De last onder bestuursdwang / 53
3.2.1 Aard en inhoud van de last onder bestuursdwang (algemeen) / 53
3.2.2 De door belanghebbenden te nemen maatregelen / 56
3.2.3 Aanzeggen van kostenverhaal / 59
3.2.4 Spoedeisende gevallen / 61
3.3 De last onder dwangsom / 63
3.3.1 Aard en inhoud van de beslissing een last onder dwangsom op te leggen
(algemeen) / 63
3.3.2 Inhoud van de last / 64
3.3.3 Modaliteit en hoogte van de dwangsom / 66
HOOFDSTUK 4
Aan wie kan een bestuurdwang- of dwangsombesluit worden gericht? / 71
4.1 Het begrip overtreder / 71
4.2 Adressering / 78
4.2.1 Algemeen / 78
4.2.2 Oplegging aan rechtsopvolgers / 80
4.2.3 Oplegging aan rechtspersonen en aan bestuurders van rechtspersonen / 83
4.2.4 Meer overtreders in één casus / 84
4.3 Bekendmaking en inwerkingtreding / 86
4.3.1 Bekendmaking / 86
4.3.2 Inwerkingtreding / 89
HOOFDSTUK 5
Grenzen aan de bestuursdwang- en de dwangsombevoegdheid / 91
5.1 De belangenafweging bij handhavingsbesluiten / 91
5.1.1 Het vereiste van een belangenafweging / 91
5.1.2 Belangen die voor handhaving pleiten / 95
5.1.3 Belangen die tegen handhaving pleiten / 97
5.2 Invloed van de mogelijkheid tot legalisatie / 99
5.3 Gelijkheidsbeginsel en precedentwerking / 103
5.3.1 Gelijkheidsbeginsel / 103
5.3.2 Precedentwerking / 107
Inhoudsopgave
VIII
5.4 Bescherming van opgewekte verwachtingen / 108
5.4.1 Inleiding / 108
5.4.2 Al dan niet handhaven na lange tijd / 109
5.4.3 Rechtsverwerking door toezeggingen en inlichtingen / 112
5.5 Gedogen / 116
5.5.1 Mogelijkheid van gedogen / 116
5.5.2 De waarde van een gedoogverklaring / 121
5.6 Handhaving na vernietiging van een vergunning / 124
5.7 Gedeeltelijk handhaven, gedeeltelijk gedogen / 125
5.8 Schadevergoeding bij al dan niet handhavend optreden / 127
5.8.1 Inleiding / 127
5.8.2 Schadevergoeding aan de overtreder / 127
5.8.3 Schadevergoeding aan derden / 130
5.9 Keuze voor de minst bezwaarlijke oplossing / 132
5.10 Preventieve herstelsanctiebesluiten / 132
5.11 Specifieke grenzen aan de bestuursdwang- en de
dwangsombevoegdheid / 135
5.11.1 Inleiding / 135
5.11.2 Specifieke grenzen aan de bestuursdwangbevoegdheid / 135
5.11.3 Specifieke grenzen aan de dwangsombevoegdheid / 136
5.12 Samenloop van bestuursdwang en dwangsom / 137
HOOFDSTUK 6
Besluitvorming in de bezwaarschriftprocedure / 141
6.1 Inleiding / 141
6.2 De invloed van veranderde omstandigheden of nieuwe feiten / 141
6.2.1 Algemeen / 141
6.2.2 De mogelijkheid van legalisatie en gewijzigde regelgeving / 142
6.2.3 Verlenging van de begunstigingstermijn / 143
6.2.4 Rechtsopvolging van de overtreder / 144
6.2.5 De situatie na uitvoering van het handhavingsbesluit / 146
6.2.6 Overige wijzigingen van omstandigheden / 147
6.3 Gewijzigde inzichten en herstel van onjuistheden / 148
6.4 Bij de beslissing op bezwaar alsnog handhaven / 150
HOOFDSTUK 7
Beroep op de rechter tegen bestuursdwang- en dwangsombesluiten / 153
7.1 Inleiding / 153
7.2 Procedures bij de rechter / 154
7.2.1 Typen procedures / 154
7.2.2 Besluitkarakter van beslissingen inzake bestuursdwang en dwangsom / 155
7.2.3 Het belangvereiste / 162
7.2.4 Voorlopige voorzieningen / 165
Inhoudsopgave
IX
7.2.5 Uitspraken in het bodemgeschil en de gevolgen daarvan / 169
7.2.6 Gevolgen van vernietiging van een vergunningvoorschrift voor een daarop
gebaseerd handhavingsbesluit / 171
7.2.7 Competentieverdeling tussen bestuursrechter en burgerlijke rechter / 173
7.2.8 Alternatief: civiel geding tegen de overtreder / 174
7.3 Schadevergoeding / 177
7.3.1 Inleiding / 177
7.3.2 Hoofdlijnen van het schadevergoedingsrecht / 178
7.3.3 Schadevergoeding bij onrechtmatige sanctiebesluiten / 180
7.3.4 Schadevergoeding bij het niet opleggen van sancties / 181
HOOFDSTUK 8
Tenuitvoerlegging van bestuursdwangbesluiten / 183
8.1 De verplichting om (in beginsel) tot uitvoering van een
bestuursdwangbesluit over te gaan / 183
8.2 Terugkomen op een bestuursdwangbesluit / 186
8.3 Uitstel van de uitvoering / 186
8.4 De wijze van uitvoering / 188
8.5 Bevoegdheden bij de toepassing van bestuursdwang / 192
8.5.1 Algemeen / 192
8.5.2 Het betreden van plaatsen / 192
8.5.3 Verzegeling / 193
8.5.4 Meevoeren en opslaan van zaken; retentierecht / 194
8.5.5 Verkoop, overdracht om niet en vernietiging van meegevoerde zaken / 195
HOOFDSTUK 9
Kostenverhaal bij bestuursdwang / 197
9.1 De aard van het kostenverhaal / 197
9.2 De omvang van het kostenverhaal / 198
9.2.1 Welke kosten kunnen worden verhaald? / 198
9.2.2 Gevallen waarin de kosten niet (geheel) mogen worden verhaald / 200
9.3 Op wie kunnen de kosten worden verhaald? / 204
9.4 Procedure en rechtsbescherming / 205
9.4.1 De procedure / 205
9.4.2 Rechtsbescherming / 207
HOOFDSTUK 10
Tenuitvoerlegging van dwangsombesluiten / 211
10.1 De invorderingsprocedure / 211
10.2 Karakter van de invordering / 218
10.2.1 Publiekrecht of privaatrecht? / 218
10.2.2 Vrij of gebonden? / 220
10.2.3 Reparatoir of punitief? / 221
Inhoudsopgave
X
10.3 Kostenverhaal / 222
10.4 Intrekking en wijziging van de last / 223
10.4.1 Ambtshalve intrekking en wijziging / 223
10.4.2 Intrekking en wijziging op verzoek / 224
10.5 Verjaring van de invorderingsbevoegdheid / 226
10.6 Rechtsbescherming inzake invordering / 228
10.6.1 Voor de overtreder / 228
10.6.2 Voor derden / 231
Jurisprudentieregister / 233
Zakenregister / 255
Inhoudsopgave
XI