Getuigenbewijs in civiele zaken

Voorwoord / V
Gebruikte afkortingen / XXIII
1. Inleiding / 1
2. Getuigenbewijs in de civiele procedure / 5
2.1 Getuigenbewijs en waarheidsvinding / 5
2.2 Getuigenbewijs waarover? / 10
2.3 Getuigenbewijs en deskundigenbewijs / 16
2.4 Getuigenbewijs en schriftelijk bewijs / 20
2.5 Modernisering van getuigenbewijs / 23
3. Wie kan getuige zijn? / 25
3.1 Inleiding / 25
3.2 Natuurlijke personen / 25
3.3 Partijgetuigen / 26
3.4 Minderjarigen en personen met een beperkte geestelijke ontwikkeling / 33
4. Bevel tot getuigenverhoor / 35
4.1 Inleiding / 35
4.2 Procesrechtelijk kader / 35
4.3 Het recht op getuigenbewijs / 37
4.4 Ambtshalve bewijs opdragen / 51
4.5 Het gelasten van een getuigenverhoor / 52
4.6 Afzien van bewijslevering door getuigen / 59
5. Voorbereiding van een getuigenverhoor / 61
5.1 Dagbepaling / 61
5.2 Plaatsbepaling / 62
5.3 Opgave van te horen getuigen / 63
5.4 Oproeping van getuigen / 64
5.5 Contact met een getuige voorafgaand aan het getuigenverhoor / 67
VII
6. Getuigplicht en verschoningsrecht / 71
6.1 Inleiding / 71
6.2 Getuigplicht / 71
6.3 Verschoningsrecht / 80
7. Het horen van getuigen / 99
7.1 Inleiding / 99
7.2 Verhoor ter zitting / 99
7.3 Verhoor door één rechter / 101
7.4 Aanwezigheid van partijen / 102
7.5 Taal / 104
7.6 Volgorde van te horen getuigen / 105
7.7 Formaliteiten / 107
7.8 Het horen van een getuige met oog voor de bewijswaardering / 110
7.9 Meineed / 114
7.10 Beletten van de beantwoording van een vraag / 116
7.11 Proces-verbaal van getuigenverhoor / 117
7.12 Sluiting en heropening van een getuigenverhoor / 121
7.13 Grensoverschrijdende rogatoire commissie / 123
8. Tegenbewijs door middel van getuigen / 127
8.1 Inleiding / 127
8.2 Tegenbewijs door middel van getuigenbewijs / 128
8.3 Het recht op contra-enquête / 131
8.4 Verzoekprocedures / 132
9. Voorlopig getuigenverhoor / 133
9.1 Inleiding / 133
9.2 Verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor / 133
9.3 Bevoegde rechter / 135
9.4 Inhoud van het verzoek / 137
9.5 Behandeling van het verzoek / 138
9.6 Beoordeling van het verzoek / 138
9.7 Het horen van getuigen in een voorlopig getuigenverhoor / 142
9.8 Einde van een voorlopig getuigenverhoor / 144
10. Waardering van getuigenbewijs / 147
10.1 Inleiding / 147
10.2 Totstandkoming van een bewijsoordeel / 147
10.3 Gevolgen van een bewijsoordeel / 156
10.4 Voorlopig getuigenverhoor / 157
11. Kosten / 159
11.1 Inleiding / 159
11.2 Begroting van kosten / 159
Verkorte inhoudsopgave
VIII
11.3 Kostenveroordeling / 162
11.4 Voorlopig getuigenverhoor / 163
Lijst van aangehaalde literatuur / 165
Trefwoordenlijst / 179
Lijst van aangehaalde bepalingen / 183
Lijst van aangehaalde rechtspraak / 189
Verkorte inhoudsopgave
IX

INHOUDSOPGAVE
Voorwoord / V
Verkorte inhoudsopgave / VII
Inhoudsopgave / XI
Gebruikte afkortingen / XXIII
1. Inleiding / 1
1 Bewijsrecht / 1
2 Civiele zaken / 2
3 Overzicht en afgrenzing / 2
4 Normatief kader / 3
2. Getuigenbewijs in de civiele procedure / 5
2.1 Getuigenbewijs en waarheidsvinding / 5
5 Algemeen / 5
6 Bewijslevering en oordeelsvorming / 5
7 Vrij bewijsstelsel / 6
8 Beperkingen van vrij bewijsstelsel / 8
9 Noodzaak en relativiteit van getuigenbewijs / 9
2.2 Getuigenbewijs waarover? / 10
2.2.1 Inleiding / 10
10 Algemeen / 10
11 Uit eigen waarneming / 10
2.2.2 Betekenis van ‘uit eigen waarneming’ / 10
12 Ruime uitleg / 10
13 Zintuiglijke waarneming / 11
14 Van horen zeggen / 11
XI
15 Indrukken / 12
16 Mening, conclusie en veronderstelling / 12
17 Eigen onderzoek / 13
18 Toetsing in cassatie / 14
2.2.3 Feiten waarop een getuigenverklaring betrekking kan hebben / 14
19 Ruim feitbegrip / 14
20 Afbakening van feiten / 15
21 Voor menselijke waarneming vatbare feiten / 16
2.3 Getuigenbewijs en deskundigenbewijs / 17
22 Algemeen / 17
23 Het onderwerp van de bewijslevering / 17
24 Invloed van partijen op de totstandkoming van het bewijs / 18
25 Mondelinge of schriftelijke interactie / 18
26 Waarnemingen van een derde / 19
27 De vervangbaarheid van getuige en deskundige / 19
2.4 Getuigenbewijs en schriftelijk bewijs / 20
28 In het geding brengen van schriftelijk bewijs / 20
29 Vragen aan getuigen over schriftelijk bewijs / 21
30 Waardering van schriftelijk bewijs / 21
31 Schriftelijke verklaring / 21
2.5 Modernisering van getuigenbewijs / 23
32 Alternatieven ter besparing van tijd en kosten / 23
33 Regeling inzake kantoorverklaringen / 23
34 Beeld- en geluidsopnamen / 24
3. Wie kan getuige zijn? / 25
3.1 Inleiding / 25
35 Eenieder kan getuige zijn / 25
3.2 Natuurlijke personen / 25
36 Natuurlijke persoon en rechtspersoon / 25
37 Bekwaamheid / 26
3.3 Partijgetuigen / 26
3.3.1 Inleiding / 26
38 Eén woord, twee betekenissen / 26
3.3.2 Aspecten van toelaatbaarheid / 26
39 Wettelijk kader / 26
40 Equality of arms en partijgetuigen / 28
41 Bewijslevering tegen zichzelf / 29
Inhoudsopgave
XII
3.3.3 Wie is partijgetuige? / 30
42 Partij als getuige / 30
43 Inhoud en strekking van beperkte bewijskracht / 30
44 Formele en materiële procespartij / 30
45 Een rechtspersoon is procespartij / 31
46 Cumulatie van partijen en vorderingen / 31
47 Cessie / 31
48 Huwelijk en geregistreerd partnerschap / 32
49 Peilmoment / 32
50 Schriftelijke verklaring van partijgetuige / 32
3.4 Minderjarigen en personen met een beperkte geestelijke
ontwikkeling / 33
51 Bekwaamheid / 33
52 Beëdiging / 33
4. Bevel tot getuigenverhoor / 35
4.1 Inleiding / 35
53 Overzicht / 35
4.2 Procesrechtelijk kader / 35
54 Getuigenverhoor en procesrechtelijk beslissingsmodel / 35
55 Recht op bewijslevering / 36
4.3 Het recht op getuigenbewijs / 37
4.3.1 Inhoud en reikwijdte van het recht op getuigenbewijs / 37
56 Toelaatbaarheid van getuigenbewijs / 37
57 De aanspraak op bewijslevering door getuigen / 37
58 Keuze van de te horen getuigen / 38
59 Een getuigenverhoor verzoeken / 39
4.3.2 Het bewijsaanbod / 39
60 Algemeen / 39
61 Voldoende specifiek / 40
62 Ter zake dienend / 41
63 Voldoende specifiek en ter zake dienend / 42
64 Dezelfde getuigen nogmaals horen / 42
65 Partijgetuige nogmaals horen / 43
66 Een bewijsaanbod in een laat stadium van de procedure / 43
67 Niet meer voldoende specifiek en ter zake dienend / 45
68 Een bewijsaanbod is vormvrij / 45
Inhoudsopgave
XIII
4.3.3 Passeren van een bewijsaanbod / 46
69 Algemeen / 46
70 Prognoseverbod / 48
71 Prognoseverbod en partijgetuige / 49
72 Toetsing in cassatie / 49
73 Buitenlands recht / 50
4.3.4 Het recht op getuigenbewijs in verzoekprocedures / 51
74 Hoofdregel en uitzonderingen / 51
4.4 Ambtshalve bewijs opdragen / 51
75 Discretionaire bevoegdheid / 51
76 Geen prognoseverbod / 52
4.5 Het gelasten van een getuigenverhoor / 52
4.5.1 Inleiding / 52
77 Tussenuitspraak / 52
4.5.2 De bewijsopdracht / 53
78 Aan welke partij / 53
79 Omtrent welke feiten / 53
80 Belang van het probandum / 53
81 De formulering van een probandum / 54
82 Bewijsopdracht bij mondelinge behandeling / 56
4.5.3 Bewijsopdracht met betrekking tot bepaalde getuigen / 58
83 De rol van partijen en de rechter / 58
4.5.4 Tussentijds rechtsmiddel tegen bewijsopdracht / 58
84 Karakter van de bewijsopdracht / 58
85 Art. 399 Rv / 59
4.6 Afzien van bewijslevering door getuigen / 59
86 Bewijsrisico / 59
87 Gedrag bij uitlating enquête / 59
88 Herkansing in hoger beroep / 60
5. Voorbereiding van een getuigenverhoor / 61
5.1 Dagbepaling / 61
89 Twee varianten / 61
90 Planning / 61
Inhoudsopgave
XIV
5.2 Plaatsbepaling / 62
91 Getuigenverhoor in gerechtsgebouw / 62
92 Getuigenverhoor buiten gerechtsgebouw / 62
5.3 Opgave van te horen getuigen / 63
93 Uitlating enquête / 63
94 Aantal en namen van te horen getuigen / 63
95 Een partij verzuimt tijdig opgave van getuigen te doen / 64
5.4 Oproeping van getuigen / 64
96 Algemeen / 64
97 Inhoud van de oproeping / 65
98 Oproepingstermijn / 65
99 Oproeping tegen een datum en tijdstip / 66
100 Oproeping bij brief of aangetekende brief / 66
101 Oproeping van een tolk / 67
5.5 Contact met een getuige voorafgaand aan het getuigenverhoor / 67
102 Bewijsrisico / 67
103 Procesrechtelijk kader / 67
104 Voorlichting / 68
105 Voorlichting of beïnvloeding / 68
6. Getuigplicht en verschoningsrecht / 71
6.1 Inleiding / 71
106 Overzicht / 71
6.2 Getuigplicht / 71
107 Inleiding / 71
6.2.1 Inhoud van de getuigplicht / 72
108 Verschijnen en verklaren / 72
109 Aard van de getuigplicht / 72
6.2.2 De getuige verschijnt niet / 73
110 Controle van de oproeping / 73
111 Nogmaals oproepen / 73
112 Bevel medebrenging / 74
113 Uitvoering van een bevel medebrenging / 75
114 Een tweede bevel medebrenging / 75
115 Getuige buiten Nederland / 75
116 Bevel medebrenging ten aanzien van partijgetuige / 76
Inhoudsopgave
XV
6.2.3 De getuige wil niet verschijnen omdat hij niet wil verklaren / 76
117 Hoofdregel: plicht tot verschijnen / 76
118 De rechter als getuige / 76
6.2.4 De verschenen getuige weigert te verklaren / 77
119 Onderzoek naar weigeringsgronden / 77
6.2.5 Dwangmiddelen / 77
120 Overzicht / 77
121 Uiterste middel / 78
122 Gijzeling / 78
123 Dwangsom / 79
6.2.6 De partijgetuige weigert te verklaren / 79
124 Geen dwangmiddelen / 79
125 Wel getuigplicht / 79
6.2.7 Strafsancties / 80
126 Handelen in strijd met de getuigplicht / 80
6.3 Verschoningsrecht / 80
6.3.1 Inleiding / 80
127 Getuigplicht en verschoningsrecht / 80
128 Incident / 80
129 Overzicht / 81
6.3.2 Familieverschoningsrecht / 81
130 Kring van verschoningsgerechtigden / 81
131 Partijgetuige / 82
132 Buiten de kring geen verschoningsrecht / 82
133 Toepassing / 82
6.3.3 Strafrechtelijk verschoningsrecht / 83
134 Inhoud en strekking / 83
135 Toepassing / 84
6.3.4 Vaststelling van functioneel verschoningsrecht / 85
136 Inhoud en strekking / 85
137 Geheimhoudingsplicht / 86
138 Belangenafweging / 86
139 Kring van verschoningsgerechtigden / 87
140 Partijgetuige / 89
141 Geen verschoningsrecht / 89
142 Mediator en grensoverschrijdende zaken / 90
Inhoudsopgave
XVI
6.3.5 Afgeleid functioneel verschoningsrecht / 91
143 Afgeleid van de verschoningsgerechtigde / 91
6.3.6 Toepassing van functioneel verschoningsrecht / 92
144 Verplichting tot verschijnen / 92
145 Bescherming van geheimhoudingsplicht / 92
146 Behandeling van beroep op verschoningsrecht / 93
147 Gebundelde behandeling van beroep op verschoningsrecht / 94
148 Reikwijdte verschoningsrecht / 94
149 Reikwijdte verschoningsrecht van rijksbelastingambtenaar / 95
150 Reikwijdte verschoningsrecht van notaris en advocaat / 96
6.3.7 Rechtsmiddel tegen beslissing over verschoningsrecht / 97
151 Positie van getuige / 97
152 Positie van partij / 98
7. Het horen van getuigen / 99
7.1 Inleiding / 99
153 Overzicht / 99
7.2 Verhoor ter zitting / 99
154 Openbaarheid / 99
155 Verplaatsing van de zitting / 100
156 Telehoren / 100
7.3 Verhoor door één rechter / 101
157 Enkelvoudige kamer / 101
158 Meervoudige kamer / 101
7.4 Aanwezigheid van partijen / 102
159 Het recht aanwezig te zijn / 102
160 Een plicht aanwezig te zijn / 102
161 Afwezigheid van een partij of rechtshulpverlener / 103
7.5 Taal / 104
162 Welke taal / 104
163 Bijstand van een tolk / 105
7.6 Volgorde van te horen getuigen / 105
164 Keuze van de volgorde / 105
165 Partijgetuige als eerste? / 106
166 Beïnvloeding van getuigen / 107
Inhoudsopgave
XVII
7.7 Formaliteiten / 107
167 Inleiding / 107
168 Introductie van aanwezigen / 108
169 Introductie van de getuige / 108
170 Beëdiging / 108
7.8 Het horen van een getuige met oog voor de bewijswaardering / 110
171 Vragen over het probandum / 110
172 Onafhankelijkheid van de getuige / 111
173 Schriftelijke verklaring van de getuige / 111
174 Open vragen / 112
175 Bronnen van wetenschap / 112
176 Tijdsverloop / 113
177 Tegenstrijdigheden en inconsistenties / 113
178 Partijverklaringen / 114
7.9 Meineed / 114
179 Twijfels aan geloofwaardigheid / 114
180 Vermoeden van onwaarheid / 115
181 Onware verklaring in proces-verbaal van getuigenverhoor / 115
7.10 Beletten van de beantwoording van een vraag / 116
182 Algemeen / 116
183 Probandum / 116
184 Waarborg voor geheimhouding / 116
185 Vragen over onbekende stukken / 117
7.11 Proces-verbaal van getuigenverhoor / 117
186 Vormvereisten / 117
187 Weergave van totstandkoming van verklaringen / 118
188 Redenen van wetenschap / 118
189 Vastleggen van de verklaring / 119
190 Voorlezing en ondertekening / 119
191 Ondertekening en afgifte van proces-verbaal / 120
192 Proces-verbaal niet vereist / 121
7.12 Sluiting en heropening van een getuigenverhoor / 121
193 Vervolg van de procedure / 121
194 Heropening van getuigenverhoor / 122
7.13 Grensoverschrijdende rogatoire commissie / 123
195 Begrip en grondslag / 123
196 De getuige is niet in Nederland / 123
197 Geen rogatoire commissie / 124
198 Rogatoire commissie op verzoek van Nederlandse rechter / 125
199 Rogatoire commissie op verzoek van buitenlandse rechter / 125
Inhoudsopgave
XVIII
8. Tegenbewijs door middel van getuigen / 127
8.1 Inleiding / 127
200 Overzicht / 127
8.2 Tegenbewijs door middel van getuigenbewijs / 127
201 Toegang tot tegenbewijslevering / 127
202 Specificatie in beginsel niet vereist / 128
203 Uitzondering: specificatie wel vereist / 129
204 Ter zake dienend / 130
205 Horen van getuigen / 130
8.3 Het recht op contra-enquête / 131
206 Aard en inhoud van het recht op contra-enquête / 131
207 Functies van contra-enquête / 131
208 Tijdstip contra-enquête / 132
8.4 Verzoekprocedures / 132
209 Tegenbewijs in verzoekprocedures / 132
9. Voorlopig getuigenverhoor / 133
9.1 Inleiding / 133
210 Overzicht / 133
9.2 Verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor / 133
211 Verzoekprocedure / 133
212 Verzoek van een belanghebbende / 134
213 Verzoek van een partij / 134
9.3 Bevoegde rechter / 135
214 Absolute en relatieve competentie / 135
215 Verhouding tot andere procedures / 136
216 Toepasselijkheid EEX-Verordening / 136
9.4 Inhoud van het verzoek / 137
217 Algemene eisen / 137
218 Probandum / 137
9.5 Behandeling van het verzoek / 138
219 Uitgangspunt: mondelinge behandeling / 138
220 Spoedeisendheid / 138
9.6 Beoordeling van het verzoek / 138
221 Inleiding / 138
222 Toewijsbaarheid / 139
Inhoudsopgave
XIX
223 Afwijzingsgronden / 140
224 Rechtsmiddelen / 141
9.7 Het horen van getuigen in een voorlopig getuigenverhoor / 142
225 Dag- en plaatsbepaling / 142
226 Termijnen en formaliteiten / 142
227 Het verhoor / 143
228 Contra-enquête / 144
9.8 Einde van een voorlopig getuigenverhoor / 144
229 Sluiting en heropening / 144
230 Mondelinge behandeling / 144
10. Waardering van getuigenbewijs / 147
10.1 Inleiding / 147
231 Overzicht / 147
10.2 Totstandkoming van een bewijsoordeel / 147
232 Bewijsoordeel / 147
233 Welke rechter oordeelt over het bewijs? / 148
234 Bewijswaardering / 149
235 Bewijswaardering in een volgende instantie / 150
236 Waardering van tegenbewijs / 151
237 Partijgetuige en partijverklaring / 151
238 Partijgetuige belast met tegenbewijs / 153
239 Bewijsovereenkomst / 154
240 Motivering van een bewijsoordeel / 154
10.3 Gevolgen van een bewijsoordeel / 156
241 Feitenvaststelling en beslissing / 156
242 Nadere bewijslevering / 156
243 Terugkomen van bindende eindbeslissing / 156
10.4 Voorlopig getuigenverhoor / 157
244 In het geding brengen van processen-verbaal / 157
245 Bewijswaardering na voorlopig getuigenverhoor / 157
11. Kosten / 159
11.1 Inleiding / 159
246 Overzicht / 159
11.2 Begroting van kosten / 159
247 Uitgangspunten getuigenkosten / 159
248 Begroting van kosten van getuige / 160
Inhoudsopgave
XX
249 Kosten partijgetuige / 161
250 Kosten van een tolk / 161
11.3 Kostenveroordeling / 162
251 Proceskostenveroordeling / 162
252 Kostenveroordeling getuige / 162
11.4 Voorlopig getuigenverhoor / 163
253 Afwikkeling kosten / 163
Lijst van aangehaalde literatuur / 165
Trefwoordenlijst / 179
Lijst van aangehaalde bepalingen / 183
Lijst van aangehaalde rechtspraak / 189
XXI
Inhoudsopgave