Proceskostenveroordeling en toegang tot de rechter in IE-zaken

Verkorte inhoudsopgave / VII
Inhoudsopgave / XI

1. Inleiding / 1
1.1 Introductie / 1
1 Het verband tussen proceskostenregelingen en toegang tot de rechter in IE-zaken / 1
2 Art. 14 van de IE-Handhavingsrichtlijn / 3
1.2 Probleemstelling, opzet en methodologie / 5
3 Probleemstelling / 5
4 Opzet / 7
5 Methodologie / 7
1.3 Onderwerp en afbakening / 8
6 Onderwerp / 8
7 Afbakening en eerdere publicaties / 10

2. Proceskostenveroordeling en -vergoeding in IE-zaken: Richtlijn 2004/48/ EG / 11
2.1 Inleiding / 11
8 De open normen van art. 14 IE-Handhavingsrichtlijn / 11
2.2 Achtergrond van de Richtlijn 2004/48/EG / 14
9 De Handhavingsrichtlijn in internationale en communautaire context / 14
10 De TRIPs-overeenkomst / 15
11 De Anti-Piraterij Verordening / 18
12 Geharmoniseerde materiële IE-wetgeving en Unierechten / 19
13 Aanleiding tot de Handhavingsrichtlijn: de behoefte aan een level playing field / 21
14 Deelconclusie / 23
2.3 De Handhavingsrichtlijn: totstandkoming, doelstelling en inhoud / 23
15 De totstandkoming van de richtlijn / 23
16 De doelstelling van de richtlijn / 24
17 De inhoud van de richtlijn / 25
17a De maatregelen, procedures en rechtsmiddelen van de richtlijn / 25
17b Doeltreffend, evenredig en afschrikkend / 26
18 Deelconclusie / 30
2.4 De Handhavingsrichtlijn en het subsidiariteitsbeginsel / 30
19 De grondslag van de richtlijn: art. 114 VWEU / 30
20 De ontvangst van het richtlijnvoorstel in het licht van de subsidiariteit / 32
21 Deelconclusie / 35
2.5 Het toepassingsbereik van de Handhavingsrichtlijn / 35
22 Inleiding / 35
23 Het materieel toepassingsbereik van de richtlijn / 36
24 Het formeel toepassingsbereik van de richtlijn / 37
25 Deelconclusie: een richtlijn van compromissen / 40
2.6 Art. 14 IE-Handhavingsrichtlijn / 40
26 Inleiding / 40
27 De basis van de proceskostenbepaling: art. 45 lid 2 TRIPs-overeenkomst / 41
28 Subsidiariteitsbezwaren ten aanzien van de proceskostenbepaling / 43
29 De uitleg van art. 14 IE-Handhavingsrichtlijn door het HvJ EU / 46
29a De doelstelling van art. 14 IE-Handhavingsrichtlijn / 46
29b Welke kosten? / 48
29c De open normen van art. 14 IE-Handhavingsrichtlijn / 49
30 Deelconclusie / 50
2.7 Proceskostenregels bij de aanstaand Unified Patent Court / 51
31 Proceskostenveroordeling en -vergoeding volgens de Rules of Procedure / 51
2.8 Conclusie / 53
32 Proceskostenveroordeling en -vergoeding in IE-zaken: doeltreffend, evenredig en afschrikkend / 53

3. Proceskostenveroordeling en -vergoeding in Europees perspectief / 55
3.1 Inleiding / 55
33 De relevante grondrechten en beginselen van EU-recht / 55
3.2 De toenemende invloed van EU-recht op nationaal procesrecht / 56
34 Inleiding / 56
35 De Rewe-criteria / 57
36 Europese harmonisering van procesrecht / 58
36a Art. 81 VWEU als bron van harmonisering van procesrecht / 58
36b Art. 114 VWEU als bron van harmonisering van procesrecht / 60
36c Het Handvest als bron van harmonisering van procesrecht / 65
37 Deelconclusie / 66
3.3 Het Europees grondrecht op toegang tot de rechter / 67
38 Inleiding / 67
39 De verhouding tussen art. 6 en 13 EVRM en art. 47 Handvest / 69
40 Doorwerking van art. 6 EVRM en art. 47 Handvest in privaatrechtelijke rechtsverhoudingen / 72
41 Deelconclusie / 75
3.4 Financiële drempels in de toegang tot de rechter: de verdragsrechtelijke voorwaarden / 76
42 Waarborgen voor een praktische en effectieve toegang tot de rechter / 76
43 De driestappentoets van art. 52 lid 1 Handvest / 78
44 Toepassing van de driestappentoets door het HvJ EU / 79
45 De beperkingsclausules van art. 52 lid 1 Handvest / 81
46 Deelconclusie: de betekenis van de driestappentoets voor de uitleg van art. 1019h Rv / 86
3.5 De relevante beginselen van EU-recht / 87
47 Inleiding / 87
48 Het rechtszekerheidsbeginsel / 88
49 Het beginsel van gelijkheid der procespartijen / 90
50 Deelconclusie / 92
3.6 De Europese invulling / 93
51 Loser pays… maar niet all / 93
3.7 Conclusie / 97
52 Het overzicht van Europese randvoorwaarden waaraan nationale proceskostenregels moeten voldoen / 97

4. Proceskostenveroordeling en -vergoeding in Nederlands perspectief: het kostenstelsel van art. 237 e.v. Rv en art. 6:96 BW / 101
4.1 Inleiding / 101
53 Algemeen / 101
4.2 Waarborgen voor de toegankelijkheid van de rechter / 102
54 Toegang tot de civiele overheidsrechter in Nederland / 102
55 Waarborgen ten aanzien van de eigen kosten / 104
56 Waarborgen ten aanzien van de mogelijke kostenveroordeling / 105
4.3 De historische achtergrond van art. 237 e.v. Rv / 105
57 De hoofdregel van art. 237 Rv / 105
58 De oorsprong van art. 237 e.v. Rv / 106
59 De grondslag van art. 237 e.v. Rv / 109
60 Deelconclusie / 113
4.4 Uitzonderingen op de hoofdregel, dat de verliezer wordt veroordeeld in
de proceskosten / 114
61 De uitzonderingen van art. 237 Rv / 114
62 Compensatie bij (on)gelijk over en weer / 115
63 Nodeloos aangewende kosten / 117
4.5 Beperking van de proceskosten: het liquidatietarief / 118
64 Achtergrond van het liquidatietarief / 118
65 Totstandkoming van het liquidatietarief / 119
66 Toepassing en afwijking van het liquidatietarief / 122
67 Deelconclusie / 124
4.6 Buitengerechtelijke kosten / 125
68 De vergoeding van buitengerechtelijke kosten / 125
69 ‘Van kleur verschietende’ buitengerechtelijke kosten / 126
70 Dubbele redelijkheidstoets van art. 6:96 lid 2 sub b en c BW / 127
71 Ambtshalve dubbele redelijkheidstoets? / 129
72 Normering buitengerechtelijke incassokosten / 130
73 Stellen en specificeren / 134
74 Deelconclusie / 136
4.7 De bedongen kostenvergoeding / 137
75 De rechterlijke matigingsbevoegdheid van art. 242 Rv / 137
4.8 Verenigbaar met EU-recht? / 140
76 Analyse van het kostenstelsel in het licht van de grondrechten en beginselen van EU-recht / 140
4.9 Conclusie / 144
77 Het kostenstelsel van art. 237 e.v. Rv en art. 6:96 BW en de toegang tot de rechter / 144

5. De implementatie, uitleg en toepassing van art. 14 van de Richtlijn 2004/48/
EG in Nederland / 145
5.1 Inleiding / 145
78 Algemeen / 145
5.2 De implementatie / 146
79 Inleiding / 146
80 Art. 1019h Rv: volledige proceskostenveroordeling als uitgangspunt / 147
81 Glijdende schaal? / 149
82 Ontvangst en alternatieven / 151
83 Waarborgen voor de toegankelijkheid van de rechter in IE-zaken en de (niet-)verzekerbaarheid van IE-procedures / 154
84 Deelconclusie / 157
5.3 Het toepassingsbereik van titel 15 Boek 3 Rv / 157
85 Inleiding / 157
86 Het materieel toepassingsbereik / 158
87 Het formeel toepassingsbereik / 161
87a ‘Handhaving’ in de zin van art. 1019 Rv / 161
87b Het ongeldigheidsverweer en de toepasselijkheid van art. 1019h Rv / 163
87c Vervolgprocedures en incidenten in IE-zaken / 166
88 Temporele toepasselijkheid / 167
89 Wie bepaalt de toepasselijkheid van art. 1019h Rv? / 169
90 Deelconclusie / 170
5.4 Het desgevorderd-vereiste / 171
91 Inleiding / 171
92 Het Endstra-arrest / 171
93 De vordering ex art. 1019h Rv / 173
94 De aan de specificatie te stellen eisen / 176
94a Inleiding / 176
94b Specificatie en betwisting / 177
94c Specificatie en prijsafspraken / 180
95 Uitsplitsing naar grondslagen, conventie en reconventie, hoofdzaak en incident / 184
96 Tijdige specificatie / 185
97 Het verweer van de wederpartij / 187
98 Deelconclusie / 188
5.5 De in het (on)gelijk gestelde partij / 189
99 Inleiding / 189
100 Gemengde grondslag / 190
101 Meerdere IE-rechten / 193
102 Bepaling van het (on)gelijk op andere dan materiële gronden / 197
5.6 Redelijk, evenredig, billijk / 200
103 Inleiding / 200
104 Welke kosten? / 201
105 Redelijk en evenredig / 202
105a Inleiding / 202
105b Rechtspraak over de redelijkheids- en evenredigheidstoets en de functie van de Indicatietarieven / 205
106 De billijkheidstoets / 213
107 Deelconclusie / 216
5.7 Verstek / 216
108 Proceskostenveroordeling ex art. 1019h Rv in verstekzaken / 216
5.8 Proceskosten in appel / 217
109 Toepasselijkheid / 217
110 Het desgevorderd-vereiste / 217
111 De in het (on)gelijk gestelde partij / 220
112 De toepassing van de matigingsgronden in hoger beroep / 221
113 Proceskosten en de appelgrens / 222
5.9 Proceskosten in cassatie / 222
114 Toepasselijkheid / 222
115 Het desgevorderd-vereiste en het vereiste van (tijdige) specificatie / 223
116 De in het (on)gelijk gestelde partij / 224
117 De toepassing van de matigingsgronden in cassatie / 224
118 De proceskostenbeslissing in feitelijke instanties / 225
5.10 De kosten van de prejudiciële procedure / 225
119 De vergoeding van de kosten van de prejudiciële procedure ex art. 1019h Rv / 225
5.11 De procedure na verwijzing / 226
120 De vergoeding van de kosten van procedure na verwijzing ex art. 1019h Rv / 226
5.12 De overeengekomen proceskostenvergoeding / 227
121 Overeengekomen 1019h-kosten worden toegewezen / 227
5.13 Conclusie / 228
122 Voorlopige analyse van de implementatie, uitleg en toepassing van art. 1019h Rv in het licht van EU-recht / 228

6. De rol van de rechter bij de uitleg en toepassing van art. 1019h Rv / 231
6.1 Inleiding / 231
123 Algemeen / 231
6.2 Art. 1019h Rv en de ‘salto mortale’ in de praktijk / 232
124 Niet-betwisten = toewijzen, of ambtshalve matigen? / 232
6.3 De taakverdeling tussen partijen en de rechter in het burgerlijk proces / 235
125 Inleiding / 235
126 Het civiele beslissingsmodel van art. 23-25 Rv / 236
127 De taakverdeling tussen partijen en de rechter in hoger beroep / 239
128 Verstek / 240
129 Naar een actievere rechter? / 241
130 Deelconclusie / 243
6.4 De invloed van het EU-recht op het civiele beslissingskader van art. 23-25 Rv / 243
131 Inleiding / 243
132 Ambtshalve toepassing van EU-recht? / 243
133 Consumentenzaken (en mededingingszaken) / 244
6.5 De mogelijke invloed van EU-recht op de taakverdeling ter zake van art. 1019h Rv / 247
134 Handhavingsrichtlijn en Handvest: recht van openbare orde? / 247
135 De speelruimte van de rechter bij de beslissing over de proceskosten van art. 1019h Rv / 249
135a Inleiding / 249
135b Vordering c.q. verweer ambtshalve ‘EU-conform’ uitleggen? / 249
135c Minder toewijzen dan gevorderd? / 254
135d De speelruimte van de rechter in hoger beroep / 255
135e Verstek / 257
136 Deelconclusie: stelsel verenigbaar met het beginsel van effectieve rechtsbescherming? / 257
6.6 Conclusie / 258
137 Naar een actievere rechter? / 258

7. Proceskostenveroordeling en -vergoeding in Engeland & Wales, Duitsland en België / 261
7.1 Inleiding / 261
138 Doel van het rechtsvergelijkend onderzoek / 261
7.2 De gekozen kostenstelsels / 261
139 De keuze voor de stelsels van Engeland & Wales, Duitsland en België / 261
7.3 Engeland & Wales: justice at proportionate costs? / 262
140 Inleiding / 262
141 De Jackson en Woolf Reforms / 263
142 Proceskostenveroordeling na de Jackson Reforms / 265
143 Meer Jackson Reforms / 267
144 Hervormingen op het gebied van IP litigation / 271
145 IP litigation na de Jackson Reforms / 273
146 Ervaringen met de ‘nieuwe’ proceskostenregels in de praktijk / 275
147 Deelconclusie / 278
7.4 Duitsland / 278
148 Inleiding / 278
149 De Duitse proceskostenregels / 279
150 Rechtsbijstand en procesfinanciering / 282
151 Proceskostenveroordeling in IE-zaken / 283
152 Ervaringen in de praktijk / 285
153 Deelconclusie / 286
7.5 België / 287
154 Rechtsplegingsvergoeding en de toegang tot de rechter / 287
155 De Belgische proceskostenregels / 289
156 Proceskostenveroordeling in IE-zaken / 291
157 Deelconclusie / 294
7.6 Conclusies / 294
158 Algemeen / 294
159 Loser pays … maar niet altijd / 294
160 Loser pays… maar niet ‘all’: de invloed van art. 47 Handvest / 295
161 De (afwezige) invloed van de Handhavingsrichtlijn / 296
162 Conclusie: verenigbaar met EU-recht? / 297

8. De effecten van proceskostenveroordeling op de toegang tot de rechter: theorie en praktijk / 299
8.1 Inleiding / 299
163 Art. 1019h Rv in de praktijk: effecten en effectiviteit / 299
8.2 Onderzoek naar de effecten van art. 1019h Rv op het gedrag van partijen / 301
164 Onderzoek naar de effecten van art. 1019h Rv: beperkingen en mogelijkheden / 301
165 Exploratief onderzoek naar de effecten van art. 1019h Rv / 302
8.3 Het effect van de English rule op de beslissing om te procederen of te
schikken: theorie en praktijk / 305
166 De effecten van de English rule volgens het standaard rechtseconomisch beslismodel / 305
167 De invloed van de risicohouding van partijen op het effect van de English rule / 306
168 Het verhoogde uitgaven-effect van de English rule / 312
169 Het optimisme-effect van de English rule / 316
170 Andere effecten van de English rule / 317
171 Het overall effect van de English rule op het aantal schikkingen en procedures / 320
172 Analyse van de uitkomsten van de enquête in het licht van de theorie en empirie / 321
173 De invloed van tarieven op de effecten van de English rule / 323
173a De German rule / 323
173b De positieve invloed van tarieven op de effecten van de English rule / 324
173c De negatieve invloed van tarieven op de effecten van de English rule / 326
173d De overall invloed van tarieven op de effecten van tarieven de English rule / 327
8.4 Conclusie / 328
174 De effecten van art. 1019h Rv op de toegang tot de rechter / 328

9. Synthese, aanbevelingen en conclusies / 331
9.1 Inleiding / 331
175 Algemeen / 331
9.2 De toets aan het normatief beoordelingskader / 332
176 Het normatief beoordelingskader / 332
177 De doeltreffendheid van art. 1019h Rv / 335
178 Art. 1019h Rv en het recht op toegang tot de rechter: de driestappentoets van art. 52 lid 1 Handvest / 336
179 Art. 1019h Rv en het rechtszekerheidsbeginsel / 341
180 Art. 1019h Rv en het beginsel van gelijkheid der procespartijen / 342
181 De toets aan het normatief beoordelingskader: conclusie / 342
9.3 Aanbevelingen voor een meer EU-conforme uitleg van art. 14 IEHandhavingsrichtlijn / 343
182 Open normen / 343
183 De rol van de Europese wetgever / 344
184 De rol van het Hof van Justitie EU / 347
185 De rol van de Nederlandse wetgever / 347
186 De rol van de rechterlijke macht / 350
186a Inleiding / 350
186b EU-conforme rechtspraak? / 350
186c Naar een tariefstelsel met absolute maxima / 353
187 De per 1 april 2017 gewijzigde Indicatietarieven / 357
9.4 Aanbevelingen voor een meer EU-conforme proceskostenregeling in civiele procedures in het algemeen / 360
188 Verenigbaarheid van de Nederlandse forfaitaire kostenvergoeding met het EU-recht / 360
189 Naar een meer EU-conforme proceskostenregeling in civiele procedures / 361
9.5 Conclusie / 363
190 Naar een (maximum)tariefstelsel in alle civiele procedures / 363
Summary / 365

Bijlage / 373
Lijst van aangehaalde literatuur / 375
Jurisprudentieregister / 401
Trefwoordenregister / 417
Curriculum vitae / 423