De coronatijd heeft volgens deeltijdhoogleraar Global Software Engineering aan de Technische Universiteit Delft, Rini van Solingen, veel duidelijk gemaakt. ‘Ik zag welke bedrijven slaagden voor de smoke-test en welke niet. Bij organisaties die zich nog niet hadden ingesteld op zelforganisatie, en die niet agile werkten, kwam er spreekwoordelijk direct rook uit de computers toen de stekker er op de thuiswerkplek in ging. Bij deze niet agile-bedrijven was beeldbellen al ingewikkeld. Bedrijven die wel al agile werkten, die al deden aan zelforganisatie, konden makkelijk de slag maken naar het nieuwe normaal. Ze hoefden er alleen maar de dimensie thuis aan toe te voegen.' Van Solingen benadrukt de ernst van Covid-19 en de persoonlijk soms vreselijke gevolgen, maar hij koestert ook de winstpunten. ‘We hebben gezien dat we nu veel minder tijd en geld kwijt zijn aan reizen, nutteloos vergaderen en autorijden. Dat we ook veel effectiever zijn in ons werk. Corona geeft een boost aan zelforganisatie. De omzet is soms wel een beetje gedaald, maar minder kosten compenseert dit vaak al, waardoor er onder aan de streep toch meer overblijft.' Voor managers gaat die omslag consequenties hebben. Van Solingen: ‘Managen van werk is belangrijker dan ooit geworden, maar managers die alleen mensen willen managen, komen in de problemen. Op afstand moet je er wel op vertrouwen dat mensen hun werk doen. Het gaat er dan vooral om kaders te stellen en helder te definiëren van wat de beoogde resultaten zijn. Manager is geen functie meer. Je ziet ook dat veel managementlagen momenteel - mede als gevolg van covid-19 - snel worden afgebroken. Controle is in deze nieuwe tijd gewoon niet logisch meer. Het draait om heldere doelen en de mensen die het werk doen de ruimte en vertrouwen geven om die doelen te behalen. Dat staat los van waar het werk plaatsvindt.'
Kruisbestuiving
Van Solingen is auteur van het boek De bijenherder. Daarin maakt hij de vergelijking tussen imkers en schaapherders. Klassieke managers leiden hun ‘kuddes' als schaapherders; ze drijven en blaffen soms zelfs als honden. Het past niet meer bij deze tijd, meent Rini van Solingen. Hij pleit voor imkers. Bijen gaan volstrekt hun eigen gang en laten zich niet sturen. De imker creëert daarbij de omstandigheden en kiest een omgeving waarbinnen zijn bijen kunnen floreren. Een imker bepaalt alleen de plek van de bijenkasten. Tussentijds haalt de imker de honing uit de raat, wat tot gevolg heeft dat de bijen verder kunnen werken en nog meer honing produceren. Vertaald naar het bedrijfsleven: je moet teams hun gang laten gaan en alleen als manager kaders stellen en zorgen dat het resultaat kortcyclisch geoogst wordt. Van Solingen: ‘Natuurlijk is er een leider nodig, net als de imker. Maar in het werk zelf kun je je mensen beter hun gang laten gaan; ze hebben er doorgaans ook het meeste verstand van. Ik heb nog nooit een bij gezien die zich laat sturen. Een imker gaat ook nooit, als een manager, naast een bijenkast zitten. Hij zorgt alleen voor kruisbestuiving en roomt "het resultaat" af.' Van Solingen denkt ook dat kantoren -post corona- geen werkplekken meer worden, maar - net als de bijenkorf - ontmoetingsruimtes. ‘Ik vergelijk de huidige tijd ook wel met het offshoren van werk naar India. Alleen is het nu offshore naar de keukentafel. We komen op de thuiswerkplek dezelfde irritaties tegen: dat dingen op afstand soms niet goed werken. Mensen zijn sociale wezens en willen en moeten elkaar ontmoeten. Dat gaan we doen in een kantooromgeving maar het werk zal steeds meer op andere plekken plaatsvinden. En daar past geen management bij dat leiding geeft als een herder. We kunnen mensen niet opdrijven in een kooi of kantoor. Leidinggevenden zijn wel gedwongen om zich te verdiepen in zelforganisatie. Het zal de nieuwe wereld worden. Herder zijn via Zoom wordt ingewikkeld.'
Mentale eenheid
Het begrip team heeft door corona ook een nieuwe dimensie gekregen. Van Solingen: ‘Bij teams denken we toch vooral aan sportteams die samenkomen om een prestatie te leveren. Teams in de nieuwe wereld komen veel meer virtueel samen. De toekomst van een team zal veel meer zijn dat het mentaal een eenheid gaat vormen.' Op het seminar Leidinggeven aan Topteams zal van Solingen dieper ingaan op (virtuele) teams en daarbij de metafoor van imkers en herders verder uitleggen. ‘Wat de imker feitelijk doet, is ruimte in de kast maken, zodat bijen kunnen gedijen. Trek je die metafoor door, zie je dat er nu ruimte in kantooromgevingen komt omdat mensen thuis werken. Daar gedijen ze prima, en kantoren gaan we gebruiken als ontmoetingsplekken. Maar we drijven medewerkers niet langer verplicht elke dag een kantoortuin in. En het mooie van imker zijn, is dat je als manager relatief gezien veel minder hoeft te doen. Een bijenvolk gaat zijn eigen gang, de "opbrengst" komt vanzelf binnen. Zwermen zijn per definitie agile. Ze zijn flexibel, wendbaar en presteren samen het beste.' Van Solingen heeft in oud-zwemmer en chef de mission van de Nederlandse olympische ploeg voor Tokyo, Pieter van den Hoogenband een warm pleitbezorger gevonden van de imker-metafoor. In de herdruk van De Bijenherder schrijft de oud olympisch kampioen: ‘Tijdens en na mijn zwemcarrière ben ik altijd op zoek geweest naar slimme oplossingen. Ik heb geleerd dat dit veel beter (en sneller) gaat als ik een team om mij heen formeer met experts uit diverse vakgebieden. Maar hoe stuur je zo'n team aan? De Bijenherder laat zien hoe je leiding kunt geven als een imker. Ik heb De Bijenherder al vaak aan anderen cadeau gedaan. Een aanrader!!'
