U stelt dat we dictators niet snappen. Waarom niet?
Ze fascineren ons, maar we begrijpen niet goed wat ze beweegt. Ook met het lezen van een biografie kom je niet tot de kern van een dictator. Waar halen dictators hun inspiratie vandaan? Hoe komen ze tot wat ze doen? Daar schieten veel biografieën in tekort. We stellen liever dat zo iemand een psychopaat is, zoals Adolf Hitler. Of een slecht mens. Daarmee hebben we onszelf een reden verschaft om ons niet meer in de leider te verdiepen. Maar ooit waren al die agressieve en megalomane dictators kleine jochies – het overgrote deel van de dictators zijn mannen – en daar was helemaal niks mis mee. Waar gaat het mis? Een belangrijke rol spelen hun voorbeelden en inspiratiebronnen.
De helft van de wereld wordt geregeerd door dictators, schrijft u.
Het dictatorvirus maakt meer slachtoffers dan het ebola-virus. Een Amerikaanse hoogleraar heeft zijn carrière gewijd aan het precies bijhouden van het aantal doden dat er is gevallen onder elk regime. Door zo’n 140 autoritaire leiders die in de 20e eeuw aan de macht zijn geweest zijn er 170 miljoen doden gevallen. Dictators zijn dodelijk voor de eigen bevolking.
Duikt het virus ook op in de zakenwereld?
Hoewel een fundamenteel verschil is dat medewerkers van een bedrijf altijd de vrijheid hebben van werkgever te veranderen, is het bedrijfsleven is geen democratie. Bij veel bedrijven wordt het letterlijk gezegd: we zijn hier geen democratie. Zelfs in een land als Nederland, waar we inspraak met ondernemingsraden als een van de beste landen ter wereld hebben geregeld, is veel afhankelijk van de persoon of personen aan de top. Hoe vaak lezen we niet over angstculturen of de grootheidswaan en expansiedrift van topbestuurders? Het daaruit voortvloeiende bedrog kennen we van voorbeelden uit de krant: Cees van der Hoeven van Ahold of de sjoemelfraude van Volkswagen, die voortkwam uit de ambitie van de leiders om de grootste autofabrikant ter wereld te worden. Dat lukte, maar tegen welke prijs?
Hoe om te gaan met een dictator?
Ik denk dat het al een heleboel zou schelen als we minder de poppenkast zouden meespelen en iets meer zouden zeggen waar het op staat. Dus niet alleen afgaan op het verhaal van de dictator, maar ook zijn acties ernaast leggen. Toen Poetin groene mannetjes op De Krim zette – en vervolgens ontkende daar iets mee te maken te hebben – schreven Nederlandse kranten dat keurig op. Maar het laatste wat we moeten doen is Poetin geloven of meegaan in het frame dat hij gebruikt.
Minister-president Mark Rutte kreeg een hoop kritiek over de manier waarop hij met Poetin omging. Hoe kan hij dat beter doen?
Zie hem voor wat hij is en neem de kenmerken van een dictator in acht, zoals expansiedrang, bedrog, propaganda en zelfrechtvaardiging. Het is te vergelijken met hoe je met een maffiabaas omgaat. Allereerst geloof je geen woord van wat hij zegt. Realiseer je ten tweede dat hij erop uit is om zijn eigen macht te handhaven. Zo’n beetje de helft van de wereld wordt geregeerd door dictators en we zouden geen business meer hebben als we geen zaken met ze zouden doen. Maar laten we ze niet behandelen als respectabele regeringsleiders, want dat zijn ze niet.
