Los van het (onterechte) Franse dedain voor onze culinaire prestaties, vinden ze ons bot, weinig erudiet, en te direct. Geen wonder natuurlijk. Voor een volk dat oeverloos doorvergaderen tot volkssport heeft verheven en het tapijt stelselmatig gebruikt om problemen onder te vegen, is de Hollandse zucht naar efficiëntie en resultaat uiterst pijnlijk. Philippe d’Iribarne heeft overigens de managementculturen in de VS, Frankrijk en Nederland onderzocht, en het resultaat is het nogal altijd lezenswaardige La logique de l’honeur uit 1989 (in het Nederlands vertaald onder de titel Eer, contract en consensus). Zijn nieuwste boek, l’Étrangeté Francaise, legt nog maar eens uit waarom de Fransen zijn zoals ze zijn.
Nog maar wat ‘clash of cultures’. In zowel Engeland als Duitsland is de baas de baas. Hiërarchie is het skelet van elke organisatie. Iedereen mag zijn zegje doen, maar de baas beslist. In Nederland denken we daar toch anders over. Diezelfde hiërarchie vertaalt zich in ‘dress codes’. In Engeland is kleding een uiting van je functie, en in Spanje hijst de manager zich in driedelig, ook al is het veertig graden. Ook de Belgen storen zich aan onze afkeer van hiërarchie. Terwijl wij ons weer storen aan de stroperigheid die veel Belgische bedrijven kenmerken. Voor er een beslissing valt, moet je heel wat hiërarchische treden beklimmen. Tijdverspilling roepen Nederlanders. Ach, jullie hebben wat te compenseren met al die files, riposteert de Belg.En zo passeren allerlei cultuurwetenswaardigheden (die soms uitmonden in heuse botsingen) uit allerlei landstreken (Polen, Iran, Rusland, Roemenie, of Afrika) de revue. Vermakelijke en leerzame kost. Ook al omdat duidelijk wordt dat er geen sprake is van cultuurclichés maar gewoon van facts of life.
Natuurlijk zijn er over verschillen in cultuur en de gevolgen daarvan op het zakendoen ook veel boeken geschreven. Onze eigen Fons Trompenaars wordt zelfs beschouwd als een goeroe op dit gebied. In zijn boek Business en cultuur stelt Trompenaars dat door de mondialisering samenwerking ook een fact of life is, en dat we dus de culturele verschillen moeten herkennen en respecteren, om ze vervolgens met elkaar te verzoenen. Verzoening is nadrukkelijk geen compromis. Integendeel. Verzoening brengt de uiterste culturele waarden bijeen, en wel op zo'n manier dat beide culturen zich erin blijven herkennen. Het probleem is dat veel bestaande organisatiemodellen het aspect cultuur niet of nauwelijks noemen. Bovendien hebben die modellen vaak een Angelsaksische achtergrond en leveren daardoor problemen op in andere culturen. Kortom: de huidige modellen voldoen niet meer in het tijdperk van mondialisering. Business en cultuur is geschreven voor managers en leiders die in hun werksituatie met meerdere culturen te maken hebben, en beschrijft een nieuwe mentaliteit die vereist is in een dergelijke situatie. De primaire competentie die effectieve leiders in een interculturele situatie nodig hebben, is ‘intercultureel leiderschap’. Ofwel: het vermogen om dilemma's op te lossen door de uitersten met elkaar te verzoenen. Dat is trouwens op dit moment niet alleen in het bedrijfsleven nodig, dus in die zin overstijgt het boek van Trompenaars de anekdotische grenzen van cultuurverschillen.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
