Hij gebruikte onderzoeksjournalisten als spreekbuis. Opgesloten in een hotelkamer in Hong Kong komt het, vaak technische, verhaal naar buiten. Als hij akkoord gaat met het onthullen van zijn identiteit, breekt een moeilijke tijd aan waarin Snowden’s familie en geliefden (die van niets wisten) onderwerp van onderzoek en aanklachten worden.
Auteurs Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis zijn als onderzoeksjournalisten verbonden aan De Correspondent. In hun eveneens onthutsende Je hebt wél iets te verbergen. Over het levensbelang van privacy doen ze een boekje over hoe gegevens verzamelen werkt. Hoe kwetsbaar we zijn. Wat onze data waard zijn en hoe makkelijk dit verzameld wordt. Wat de machtsmogelijkheden zijn van een overheid en bedrijven om met onze gegevens te kunnen. Hacken van camera’s, smartphones, smart tv’s, laptops, thermometers, het is voor de specialist (en bedrijven) een fluitje van een cent. De consequenties kunnen enorm, soms zelfs Kafkaiaans zijn.
De auteurs hebben een keur van specialisten, onderzoekers en wetenschappers geraadpleegd. Ze kijken naar de rol van internationale data verzamelaars, NSA, Google en Facebook. Maar ook naar de Belastingdienst dat grote dataverzamelingen aanlegt om makkelijker en efficiënter onderzoek te kunnen doen. Zo luidt het argument tenminste.
Ze kijken ook naar ons eigen gedrag. Ja, wij kiezen voor simpele (of geen) wachtwoorden. Al die Internet of Things dingen zijn fantastisch. De consequenties zien we beperkt. Zelfs een verzameling van metadata kan een gedetailleerd beeld geven van iemands dagelijkse doen en laten.
En er worden fouten gemaakt. Identiteitsgegevens worden (al dan niet per ongeluk) verwisseld. Er worden koppelingsfouten (‘datafouten’) gemaakt. Maar nog vervelender: belanden in verkeerde handen. Inmiddels ligt er over ons land een deken van gegevens verzamelende apparaten en applicaties om die verzamelde gegevens uit te wisselen en te koppelen met andere bronnen.
De titel van het boek gaat direct in op het belangrijkste argumenten van de critici in de privacydiscussie. Als je toch niets te verbergen hebt, is er toch niets aan de hand. Allereerst is dit omgekeerde bewijslast. In een democratie geldt dat we onschuldig zijn totdat het tegendeel bewezen is. Een grondrecht. Een tweede argument is dat de machtsverhouding erg scheef is.
Als afsluiting analyseren de auteurs de mogelijkheden om het thema, de gevaren die er zijn voor onze privacy, voor het voetlicht te krijgen. Ze gebruiken daarbij het playbook van de klimaatveranderaars. Ook dat was een moeilijk te ‘verkopen’ thema aan de burger én de politiek. Maar het is gelukt en milieumaatregelen zijn internationaal afgesproken.
Het kan dus. En is nodig ook.
(De inhoud en omvang van al het materiaal van Snowden is de afgelopen jaren langzaam duidelijk geworden. Details zijn te lezen in onder andere De Snowden Files.)
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
