Vorige innovaties worden met veel scepsis ontvangen. Denk aan het geestige filmpje van Frans Bromet, die Amsterdammers vroeg of ze op een smartphone zaten te wachten. Even grappig: Bill Gates die dertig jaar geleden het internet pitcht aan een verveelde David Letterman. Omdat we vorige technologische doorbraken onderschatten, zijn we nu bang om de boot te missen. Bijna iedereen wil ‘iets’ met generatieve AI. Er is zelfs sprake van AI-FOMO; angst om de Ongekende Mogelijkheden van AI te missen.
Alternatieve oplossingen
Generatieve AI is een hype. Daardoor overschaduwt AI alternatieve oplossingen, ook als die alternatieven goedkoper, beter, ethischer of slimmer zijn. Een voorbeeld ter illustratie. De helft van de gevallen van kanker in Nederland heeft te maken met leefstijlkeuzes: eten, drinken, roken en sporten. Daarom bood een bekende Amerikaanse wetenschapper het Nederlands Kankerinstituut aan om een lespakket te ontwikkelen om Nederlandse jongeren gezonder te laten leven. Het instituut investeerde liever in AI.
Een ander voorbeeld. Professionals zijn ongeveer 2,5 uur per dag kwijt aan email. Generatieve AI kan gebruikt worden om automatisch antwoorden te genereren, wat tijd bespaart. Uit onderzoek blijkt echter dat 80 procent van de professionals zijn mailbox altijd heeft openstaan. Dat is niet handig, want alle inkomende mails leiden af van het werk. Als kenniswerkers tijd in hun agenda blokken voor email, dan is dat effectiever dan de inzet van AI. Gedragsverandering is helaas minder sexy dan AI.
Ethische dilemma’s van AI
Dat betekent niet dat er niet gediscussieerd wordt over AI. De discussie beperkt zich helaas nog te vaak tot de vraag of AI voor massale werkloosheid zorgt, slimmer wordt dan de mens of de mensheid in zijn voortbestaan bedreigt. Deze risico’s blijken niets met de werkelijkheid te maken te hebben. Concreter zijn de risico’s in het heden.
AI-bedrijven maken gebruik van slecht betaalde werknemers in het globale zuiden, die aanstootgevende content moeten filteren en daarbij psychisch leed oplopen. Soms wordt dit werk gedaan door kinderen. OpenAI (het moederbedrijf van ChatGPT) maakt inbreuk op het auteursrecht, omdat het zonder toestemming artikelen van The New York Times en de Volkskrant gebruikt. OpenAI schendt de privacy van gebruikers op dezelfde manier als Facebook dat doet. Hoe ethisch is het gebruik van dit soort AI-tools?
Ook is het de vraag hoe duurzaam het gebruik van AI is. Elke vraag aan ChatGPT zorgt voor evenveel CO2-uitstoot als de productie van een plastic tasje. OpenAI gebruikt in 2027 evenveel stroom als heel Nederland. Het internet is even vervuilend als de luchtvaartindustrie. Vliegschaamte is inmiddels een bekend begrip. Is de tijd rijp voor dataschaamte, AI-schaamte en ChatGPT-schaamte?
Het is een tool, geen doel
Het domste wat een professional of organisatie kan uitkramen, is de ambitie om ‘iets’ met AI te doen. Een loodgieter gaat ook niet naar het werk met het voornemen om zijn knijptang te gebruiken. Mijn boek AI, voorbij de hype vat ik daarom vaak samen in één zin: AI is een tool – en geen doel. Op dit moment lijkt er tussen die twee geen onderscheid. Daarom is het hoog tijd voor een kritischere blik op AI. Laten we voorbij de hype kijken, voor we in een tijdperk leven van slimme technologie (smart-phones en kunstmatige intelligentie) en domme gebruikers.
Over Aaron Mirck
Aaron Mirck is een veelgevraagd spreker die door het hele land lezingen over technologie geeft. Hij schreef drie boeken over technologie; Dit algoritme deugt niet (een dichtbundel over AI), Niet appen tijdens het eten (over digitale etiquette) en AI, voorbij de hype (over AI). Media als De Volkskrant, Telegraaf, NPO Radio 1 en FD vragen hem geregeld om zijn kennis over technologie te delen.
