Omwenteling

Jared Diamond is de auteur van bestsellers als: Zwaarden, paarden en ziektekiemen, De derde Chimpansee, en Ondergang. Vandaar dat ik vol verwachting begon aan zijn nieuwe boek: Omwenteling. Dit boek heeft als ondertitel: ‘Hoe staten omgaan met crisis en verandering’. Kun je het toepasselijker bedenken in deze tijd van corona perikelen? Helaas voldeed dit boek niet aan mijn (misschien te hoog gespannen) verwachtingen.

Laat ik beginnen met de inhoud. In dit boek beschrijft Diamond hoe zes landen – te weten Finland, Japan, Chili, Indonesië, de BRD, en Australië - hebben gereageerd op een crises die elk van deze landen bedreigde. De selectie is tamelijk willekeurig, het zijn eigenlijk zes landen die Diamond persoonlijk goed kent. Hij vertelt daar heel beeldend over en voor wie deze landen niet zo kent, bevatten deze beschrijvingen vele interessante details.

Daarbij vergelijkt hij per land de reacties op deze crises aan de hand van twaalf criteria die hij ontleent aan een soortgelijk schema dat wordt gebruikt in de individuele crisistherapie. Het gaat dan om criteria als nationale identiteit, externe rolmodellen, geopolitieke beperkingen, realistisch zelfbeeld, en bereidheid tot experimenteren. En hierin zit één van de zwaktes van dit boek. De vraag is namelijk of dit nu de meest relevante vergelijkingscriteria zijn en of dit ook de best te operationaliseren criteria vormen.

In het voorwoord geeft Diamond dat ook al zelf aan. Hij zegt dat hij zich eigenlijk vertild heeft aan het onderwerp. Het boek moet je volgens hem zien als een vergelijkend, verhalend en verkennend onderzoek naar crises in zes moderne naties. Andere onderzoekers kunnen deze studie gebruiken om veel meer landen langs de door hem ontwikkelde meetlat te leggen en om te proberen de door hem gebruikte criteria te operationaliseren en te kwantificeren.

Na deze zes casestudies bekijkt hij of deze lessen ook zouden kunnen gelden voor de VS en zelfs voor de hele wereld. Dit is een duidelijke breuk in het boek. Opeens is het boek meer bespiegelend, zelfs meer waarschuwend. Opeens lijkt het wel of de voorgaande hoofdstukken vooral bedoeld waren om de bedekte waarschuwingen aan het adres van de Amerikaanse regeringsleider (een naam wordt niet genoemd) meer kracht bij te zetten. Dat geldt ook voor de waarschuwingen aan de wereldgemeenschap. Hij beschrijft vier dreigende mondiale crises: de mogelijkheid van explosies van kernwapens, de grote ongelijkheid in de wereld, de uitputting van grondstoffen, en natuurlijk de dreigende klimaatcrisis. Voor de meesten van ons natuurlijk wel bekend, maar we kunnen hier niet vaak genoeg aandacht voor vragen.

Dan de vorm. Het boek is slordig vertaald. Dat blijkt uit  veel moeilijk leesbare zinnen, lijdende vormen, af en toe vreemd woordgebruik zoals toekijkers (toeschouwers), voertuig (vaartuig), de standaard van onze levens (levensstandaard), welstand (welvaart), bevaarde meren (bevaren), enzovoort. Meest storend vond ik dan de vreemde omwisseling van jaartallen; de slag bij Jena bijvoorbeeld vond toch echt in 1806 (niet in1896). En dat is er maar een van de velen.

Kortom, het boek is interessant voor wie meer wil weten van de recente geschiedenis van de zes beschreven landen. Wellicht ook nog voor onderzoekers die gebruik willen maken van de criteria die Diamond in dit boek hanteert. Maar daar blijft het bij.