Hoe blijf je als werknemer, ondernemer of organisatie relevant in een wereld waarin verandering de enige constante is? Het beantwoorden van die vraag staat centraal in het boek Futureproof van adviseur, spreker en docent Mike Hoogveld. Hij beantwoordt deze vraag aan de hand van zijn ruime ervaring, promotieonderzoek en eerdere boeken over Agile Managen en Denk als een startup.
De auteur verstaat onder ‘futureproof’ het volgende: ‘Het vermogen om van relevante waarde te blijven door aanpassing op toekomstige veranderingen.’ Dit vermogen rust op twee pijlers. Een interne pijler (jijzelf en jouw organisatie) en een externe pijler (onze planeet en de samenleving). Door de auteur in het boek weergegeven als lemniscaat, het wiskundige symbool voor oneindigheid. Om toekomst bestendig te zijn moet je als persoon en organisatie (interne pijler) veranderingen tijdig zien aankomen en je daar snel en flexibel op kunnen aanpassen en moet jouw impact op de planeet en samenleving (externe pijler) positief zijn.
Futureproof bevat vier delen met in totaal tien hoofdstukken. De auteur trapt het eerste deel af met een introductie onder de noemer ‘vandaag is het morgen van gisteren’. We lezen dat de toekomst zich niet laat voorspellen, dat er verschillende soorten veranderingen zijn met een verschillende impact, dat mensen sterk geneigd zijn om steeds opnieuw in dezelfde toekomstvoorspellingsvalkuilen te trappen en dat natuurwetenschapper Charles Darwin gelijk heeft, ook als het om werknemers en organisaties gaat: het zijn niet de grootste, sterkste of meest intelligente soorten die overleven, maar de soorten die zich het beste weten aan te passen aan veranderende omstandigheden. Dus futureproof zijn.
In het tweede deel treden we de toekomst tegemoet. Allereerst geeft de auteur ons een kijkje in het brein. Als mens hebben we te maken met allerlei ‘heuristics’ en ‘biassen’ waardoor we absoluut niet in staat zijn om ontwikkelingen en trends goed op waarde te schatten. We zijn o.a. te optimistisch, te overmoedig, te risicomijdend en te bang voor verlies. We slaan voortdurend de plank mis als het gaat om het voorspellen van de toekomst. Daarna volgen in twee hoofdstukken de kern van de aanpak op weg naar meer toekomstbestendigheid door meer toegevoegde waarde: het vliegermodel. Dit model bestaat uit de veerkrachtige vier activiteiten (verrichten, verbeteren, veranderen, vernieuwen) met daarbij de vier ondersteunende factoren (purpose, leiderschap, strategie, middelen). Gevolgd door het gebalanceerd kiezen tussen enerzijds ‘run’ voor efficiency (de dingen goed doen) en anderzijds ‘change’ voor effectiviteit (de goede dingen doen). Dit alles in een continue zoektocht naar het optimale resultaat, een iteratief proces van denken, doen en leren.
Het vliegermodel wordt in deel drie verder uitgewerkt te beginnen met het in elf stappen bepalen van jouw ‘purpose’, jouw levensdoel. Hiervoor introduceert de auteur een mooie aanpak die gebaseerd is op het Japanse ikigai-concept. Vragen die je voor jezelf moet zien te beantwoorden zijn bijvoorbeeld waar houd je van? Waar ben je goed in? Wat heeft de wereld nodig en wat is jouw passie? Na het vaststellen van jouw purpose volgt het uitstippelen van de strategie om relevant te blijven. De auteur volgt hier onder de noemer ‘waardecreatiestroom’ de bekende strategie-aanpak van doelen stellen, externe analyse, marktsegmentatie, doelgroepselectie, positionering en (waarde)propositie. Een proces dat regelmatig doorlopen moet worden omdat de externe omgeving snel kan veranderen. Voor uitvoering van de strategie is persoonlijk leiderschap van belang. Dat vraagt de kunst van balanceren tussen het leiden van jezelf en leiden van anderen en de kunst van het jezelf steeds opnieuw blijven uitvinden. Een leven lang leren. Om je hierbij te helpen geeft de auteur je een gereedschapskist mee voor de toekomst zodat ook jij toekomstkunstenaar kun worden.
Staan in de eerste drie delen vooral de werknemer centraal, in deel vier is dat de organisatie. Daarin komen onderwerpen aan de orde als de purpose van de organisatie, het creëren van een lerende organisatie, waarde creëren met medewerkers en klanten, dienend leiderschap, het ontwerpen van teams en tips voor het toekomstbestendig maken van jouw medewerkers en organisatie. Waarbij je blijvende veranderingen realiseert door communicatie, conditionering en voorbeeldgedrag. Het boek sluit af met een oproep om de toekomst te omarmen gevolgd door een indrukwekkende lijst met referenties en een trefwoordenregister.
Futureproof ziet er uit als een stevig notitieboek. Met opdrachten om uit te voeren en lege bladzijden om aantekeningen te maken. Het boek is niet zo vernieuwend als de titel wellicht doet vermoeden. Over onderwerpen als toekomstgerichtheid, wendbaarheid en verandervermogen zijn al veel publicaties verschenen. Ook komen de meer ingevoerde lezers bekende theorieën en modellen tegen als de leercyclus, exploitatie-exploratiedilemma, marketingstrategie- en positioneringsmodel, waardepropositiecanvas, klantreis en minimum viable product. Opvallend is dat in het hoofdstuk over het verkennen van de toekomst alleen de methodiek van scenarioplanning aan bod komt.
Je merkt dat de auteur veel kennis en ervaring heeft en graag put uit inspirerende verhalen en gebeurtenissen uit het verleden. Ieder hoofdstuk bevat wel een of meer leerzame anekdotes of leuke stukjes geschiedschrijving waarmee het hoofdstukonderwerp verder wordt toelicht. We lezen o.a over de eerste maanlanding, de eerste weefmachines, de ramp met de Titanic, Winston Churchill, Stephen Hawking, Albert Einstein, baseball-legende Billy Bean en de wederopstanding van LEGO. Door het boek heen kom je prikkelende spreuken en gezegden tegen van een keur aan zieners, denkers en doeners waarbij de auteur graag teruggrijpt op klassiekers uit de Griekse mythologie of uit sciencefictionfilms of cartoons.
Het boek richt zich op werknemers en organisaties. Twee grootheden met ieder zijn specifieke toekomstbestendigheidsuitdagingen. De manier waarop dit in het boek gecombineerd wordt, vind ik minder goed uitpakken. Wat bijvoorbeeld relevant is voor de toekomstbestendigheid van een individuele werknemer of zelfstandig ondernemer is niet altijd relevant voor grotere organisaties en vice versa. Zo passeren in het boek zowel tips op het gebied van personal branding voor werknemers als een klassieke strategie-aanpak die vooral voor organisaties interessant is. Verder ben ik niet zo’n fan van de vele persoonlijke noten van de auteur, waarschijnlijk bedoeld om het boek luchtig te houden. Je komt veel opmerkingen tegen in de trant van ‘probeer dat maar eens te scrabbelen of wordfeuden’ of ‘zelf ben ik net die Zweeds kok uit de mupput-show…’.
De auteur snijdt met Futureproof een belangrijk thema aan. Hoe word je toekomstbestendig als werknemer en als organisatie in een wereld die continu verandert? Het antwoord op deze vraag vind je via een groot aantal modellen, checklists, inzichten, voorbeelden, tips en opdrachten waarmee je aan de slag kunt. Met als doel: zorgen dat jij en jouw organisatie er in de toekomst nog toe doen. En zoals de auteur schrijft, dat proces is nooit af en is best lastig want de toekomst voorspellen kan niemand en hét theoretisch ideaalmodel bestaat niet. Het is een permanente zoektocht waarbij je jezelf soms opnieuw moet uitvinden en dingen zult ontdekken. In essentie draait het volgens de auteur om aanpassingsvermogen: sneller leren dan alle anderen. Want zo concludeert de auteur in navolging van illustere voorgangers: ‘de beste manier om de toekomst te voorspellen, is om deze zelf te creëren.’
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
