Peter van Hoesel en Max Herold zijn auteurs die de dagelijkse praktijk meer dan goed kennen. Ze combineren hun ruime kennis met praktische adviezen. Beleidsontwikkeling in de 21e eeuw verdient het om ‘Handboek beleidsontwikkeling' genoemd te worden.
Met enige reserve begon ik aan dit boek, want hoewel ik overheden soms adviseer, heb ik absoluut geen kaas gegeten van beleidsontwikkeling. Toch was ik benieuwd of ik de ontwikkelingen bij mijn eigen klanten beter zou begrijpen door het lezen van dit boek. Dat bleek zo te zijn. Wat maakt dit boek zo bijzonder?
Allereerst kennen de auteurs de praktijk op hun duimpje (dat blijkt uit de talloze voorbeelden). Ze combineren bovendien hun enorme theoretische kennis met een heldere schrijfstijl. Vaak zijn dit soort boeken niet om door te komen, onleesbaar vanwege de vele verwijzingen naar literatuur, voetnoten, e.d. , maar de auteurs vermijden deze valkuil zonder enige afbreuk aan de theorie te doen. Ze geven een goed overzicht door de jaren heen van beleidsontwikkeling, zij spreken van OMSBO: Open Multi Stakeholder Beleidsontwikkeling, en nemen weliswaar een neutrale rol in maar schromen ook niet om kanttekeningen te plaatsen bij dubieuze beleidsstappen die er in het verleden zijn gemaakt.
Beleidsontwikkeling in deze eeuw gaat onder andere over het betrekken van de samenleving. Maar de teneur was - en is - vaak een top down beleid dat wordt bepaald door een kleine groep ‘usual suspects'. Bottom up is wenselijk, maar hoe realiseer je dat? Het komt in dit boek aan de orde en - belangrijker - de vraag wordt ook beantwoord.
Ik zag veel dingen voorbij komen die ik ken uit de wereld van management, zoals Appreciative Inquiry, de World café-methode en Future Search: co-creërende methoden die blijkbaar ook een rol spelen in de context van beleidsontwikkeling.
Alle aspecten komen voorbij om tot goed beleid te komen: van het opzetten van onderzoek (een technisch onderwerp dat helder wordt beschreven) en 'de ongeschreven regels', waar Max Herold zelf onlangs op gepromoveerd is. Zie ook zijn boek Omgaan met ongeschreven regels. Zo leert de beleidsambtenaar niet alleen met deze ongeschreven regels om te gaan, hij wordt zich ook bewust dat een bepaalde grondhouding van groot belang is.
Zo vraagt OMSBO om ondernemerschap, hetgeen op gespannen voet lijkt te staan met het ontwikkelen van beleid. Maar de auteurs leggen dat duidelijk uit zodat de positie van de beleidsambtenaar scherper wordt. Het helpt om ‘tussen de lijntjes en regels door te lezen'. Om dat goed te kunnen is een beleidsambtenaar ‘a-hierarchisch'.
Natuurlijk krijgt de lezer ook een proces aangereikt en ik was wel benieuwd hoe dat eruit zou zien. Welnu, niet zo heel spannend wanneer je bedenkt dat het bekende fasen zijn zoals: 1. Agendabepaling en probleemanalyse 2. Formuleren van beleidsdoelstellingen 3. Ontwerpen van beleidsinstrumenten en beleidsmaatregelen 4. Besluitvorming 5. Implementatie en 6. Evaluatie. Maar wat dit betreffende hoofdstuk 7 ‘Rationele valkuilen in het beleidsproces' zo interessant maakt is dat de auteurs per fase laten zien waar het in praktijk mis is gegaan of kan gaan. Zo verneemt de lezer dat ‘Het ontwerpen van beleid' waarschijnlijk de gevaarlijkste fase is voor het maken van fouten. Vragen die in deze fase beantwoord moeten worden, zoals: 'Welke bewijzen kunnen worden aangedragen dat het voorgestelde beleid gaat werken?', maken duidelijk waarop gelet moet worden.
En dat is voor een beleidsambtenaar in spé natuurlijk zeer leerzaam. Theorie is mooi maar hoe gaat de praktijk daarmee om? Het blijkt dat Nederland een groeiend woud heeft van beleidsregels die ook nog eens met elkaar conflicteren. Dat vereist niet alleen veel kennis maar ook de nodige vaardigheden om daar mee om te gaan. Dit boek is daarbij ondersteunend.
Kortom: Beleidsontwikkeling in de 21e eeuw van Peter van Hoesel en Max Herold is een zeer compleet boek, theoretisch zeer goed gefundeerd en fijn om te lezen.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boomschreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
