De passie van de professional

Juist door het grote aantal bijdragen en de enorme diversiteit daarvan – alle veranderkundige scholen en stromingen zijn zo'n beetje vertegenwoordigd – is het lezen en grasduinen in deze bundel zo'n genoegen. Van Miel Otto gaat blijkbaar een enorm inspirerende werking uit, die het beste bij de auteurs naar boven heeft gebracht. Want alle bijdragen zijn, zonder uitzondering, van een kwalitatief hoogstaand niveau. Het karakter verschilt, sommige zijn diepgravend of vernieuwend (zoals het hoofdstuk van Hans Vermaak over conceptualiseren), anderen laten je even meekijken bij een verandering in een organisatie (zoals de bijdrage van Ruud Voigt over Justitie en die van Paul Pietersma over het ministerie van Economische Zaken). Of een hoofdstuk iemand aanspreekt is sterk persoonsgebonden, zo gaf ik een kopie van Ruud Voigts bijdrage aan een beleidsmedewerker die van Justitie kwam en naar het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ging en daar het verandertraject mee vorm mocht geven. Ik vond het een inspirerende bijdrage, maar hij gaf aan dat hij 'er helemaal niets mee kon'. Hier geef ik extra aandacht aan die bijdragen die mij bijzonder aanspraken, waarmee ik niet wil zeggen dat de overigen niet ook de moeite van het lezen waard zijn. De redacteuren hebben getracht de bijdragen te ordenen in drie delen (theorie, praktijktheorie en praktijk). Opvallend is dat de meeste bijdragen (20) terecht zijn gekomen in het theoriedeel, terwijl Miel Otto de man is van de praktijktheorie. Dat praktijktheoriedeel bevat 15 bijdragen terwijl het praktijkdeel maar 7 bijdragen bevat. Maar het onderscheid tussen de delen is eerder vloeiend dan hard. Ton de Leeuw onderzoekt in een prachtige bijdrage de vaak gebruikte parallel tussen koken en veranderen. Als je betere gerechten wil bereiden, helpt een kijkje in de keuken de beste kok (wat doet ie nou eigenlijk?). 'Zo bezien moet je ook een vraagteken zetten bij de gebruikelijke interventie; het bepalen van de gewenste situatie en dat communiceren. Als managers koks zijn, moeten ze niet volstaan met roepen wat de resultaten zijn maar de meeste tijd besteden aan hoe je dat kunt bereiken.' Een conclusie die nogal afwijkt het heersende beeld over managers. Erna Scholtes geeft in haar bijdrage over kleurenleer: 'Vertrouwen in de gele wereld' tegenwicht aan de door De Caluwé en Vermaak geïntroduceerde associatie dat bij gele veranderingen de knikkers er minder toe doen en het spel de doorslag geeft. Zij laat prachtig zien dat vertrouwen onmisbaar is en bijdraagt aan onzekerheidsreductie. Er moet gewerkt worden aan vertrouwen. Zij brengt prachtig onder woorden waarom adviseren in een dergelijke wereld toch aantrekkelijk is. 'Adviseren in de gele wereld ontleent zijn aantrekkelijkheid aan de complexiteit van belangen, schijnbaar onoverbrugbare tegenstellingen en toch de noodzaak of maatschappelijke wenselijkheid om er uit te komen.' Paul Kloosterboer geeft in een openhartige bijdrage inzicht in zijn professionele ontwikkeling door uit zijn uitgevoerde opdrachten telkens 'de ellende naar voren te halen'. Hij beschrijft de hink, stap en sprong, waarbij hij telkens een zware adviesopdracht afwisselt met reflectie. De geleerde lessen neemt hij mee naar de volgende sprong. Het is zonder meer verfrissend dat de ervaringen uit het publieke domein en de non-profitsector door deze bundel toegankelijk gemaakt worden. Maar liefst vier bijdragen gaan over veranderingen in de medische wereld en de gezondheidszorg (12, 16, 35 en 40). Op zich al een teken dat er in die sector heel wat aan de hand is. Te lang werd het bedrijfsleven als het ideaaltypische model voor veranderingen gepresenteerd waarbij voorbij gegaan werd aan de speciale dynamiek van de publieke- en non-profitsector. De bundel bevat wel mooie vergelijkingen tussen overheid en bedrijfsleven zoals die van Paardekoper en Ter Braak of de terugtrekkende beweging van de overheid uit delen van het publieke domein door Sjoerd de Blok. De eerlijke, openhartige en diepgravend bijdragen in deze bundel laten maar weer eens zien dat het veranderen van publieke- en non-profitorganisaties een echt vak is. Simpele modelletjes, standaardoplossingen of kopieergedrag helpen daar niet bij, maar de bijdragen in deze bundel bezondigen zich daar geen van allen aan en juist daardoor dragen zij wel bij aan de ontwikkeling van het organisatieadviesvak. Wellicht hebben de redacteuren om marketingtechnische redenen gekozen voor de brede titel: 'De passie van de professional', in de hoop dat het daardoor het gangbare lot van een vriendenboek ontloopt. Mijns inziens hadden ze er beter aan gedaan om het beestje bij de naam te noemen 'De passie van de organisatieadviseur. Werken aan veranderprocessen in publieke- en non-profit organisaties' of iets dergelijks. Daarmee hadden ze kleur bekend en wellicht zou het boek dan langer op de plank adviseren van de academische boekwinkel te vinden zijn, een plek die het boek wat mijn betreft blijvend verdiend.