Wellicht hadden er hier en daar wat minder doublures in de tekst mogen voorkomen, maar deze kanttekening staat in geen verhouding tot de kracht van het boek. Zeer uitgebreid en gedetailleerd beschrijft Dekker het leven en vooral het ondernemerschap van Verolme. Dat er daarbij een stevig accent ligt op de laatste paar jaar is natuurlijk onontkoombaar, gezien de dramatiek van die periode.
Het portret dat Dekker schildert van Cornelis Verolme, levert een beeld op van een persoon met veel verschillende kanten. In de eerste plaats het beeld van een ondernemer pur sang die eigenlijk alleen in kansen, en nauwelijks in risico's of onzekerheden lijkt te kunnen denken. Een karaktereigenschap die uiteindelijk de ondergang van het bedrijf wordt, omdat Verolme te grote projecten op stapel zet en de financiering niet voor elkaar heeft. En dat naast een ontwikkeling in de internationale scheepsbouw die het voor Nederlandse bedrijven steeds moeilijker maakte om rendabel nieuwe schepen te bouwen.
De biografie levert het beeld van een ondernemer die op allerlei terreinen voor de troepen uitloopt en voor zijn tijd vooruitstrevende ideeën implementeert. Mooie voorbeelden zijn hoe Verolme eigenlijk de eerste ondernemer is die bewust aan zijn imago en beeldvorming werkt, en als eerste een public relations adviseur in dienst neemt.
Dekker laat goed zien hoe in de loop van de jaren door hem bewust aan een beeld van de grote scheepsbouwer wordt gewerkt. Met de manier waarop Verolme met mensen in zijn bedrijf omgaat, laat Dekker in haar boek twee dingen zien. Aan de ene kant het gezicht van de ondernemer waarvoor uiteindelijk het doel veel middelen heiligt. Als medewerkers niet meer passen in zijn strategie zijn ze snel afgeschreven.
Maar de biografie geeft ook het beeld van een ondernemer die met een beperkt aantal mensen om zich heen een langdurende relatie heeft, mensen die hem trouw blijven en ondersteunen. Het overheersende beeld dat van Verolme wordt geschilderd, is er een van een nogal eigenzinnig, dominant en arrogant persoon, die aan de andere kant door het overgrote deel van zijn werknemers op handen wordt gedragen en (zolang het past in zijn strategie) ook probeert niet te veel afstand tot de grote groep werknemers te creëren. Een relevante vraag is natuurlijk of de biografie ook moderne ondernemers iets kan bieden. Iets dat ook in deze tijden van belang is. Het antwoord is niet eenduidig: ja en nee.
Uit het boek wordt duidelijk hoe de tijden veranderd zijn. Hoe in de periode dat Verolme zijn imperium uit de grond stampte, zaken als transparante en verantwoording afleggen aan bijvoorbeeld financiers maar ook intern aan ondernemingsraden niet aan de orde waren. Ook hier heiligde het doel de middelen: er moest gewerkt worden aan de opbouw van industrieel Nederland. In dat klimaat bloeide het pure ondernemerschap van Verolme. Misschien is het wel een mooi tegenwicht tegenover de moderne tijd waar ondernemerschap beperkt lijkt te worden door continue afwegingen van risico's en kortetermijnbelangen.
Als er een ding is, naast de persoonlijke schets van de mens Verolme, dat na het lezen van het boek blijft hangen, is het wel het beeld van een ongebreidelde ondernemer. Altijd op zoek naar nieuwe uitdagingen en nieuwe ambities. Een belangrijk onderdeel van het tijdsbeeld is natuurlijk ook de rol die de overheid in de jaren '70 speelde in de scheepsbouw. Een rol die nu niet meer voorstelbaar is, maar waarvan het boek mooi laat zien hoe sluipenderwijs de overheid in een uiteindelijk heilloos traject werd gezogen, waar ze steeds moeilijker uit kon stappen.
Over Jo Bos
Jo Bos is partner van Phaos, bureau voor organisatieontwikkeling. Hij heeft jarenlange ervaring in het leiden en begeleiden van projecten en programma's. Vanuit de adviespraktijk werken Ernst Harting, Marlet Hesselink en Jo Bos intensief aan de professionalisering van projectmanagement in allerlei organisaties.
