Domique Haijtema is een journalist en psycholoog die al jaren gebiologeerd is door het fenomeen leiderschap. Ze heeft veel grote denkers en doeners over dit thema geïnterviewd: wat is het, kun je het leren en wat maakt iemand tot een leider? In de interviews met Haijtema komt de kern van de filosofie van deze denkers en doeners tot uitdrukking.
In 'Leiderschap is een keuze' zijn ruim 25 van deze interviews gebundeld. De bundel geeft een aardige staalkaart van de huidige stand van het denken over leiderschap. Het scheelt geïnteresseerde leken en gehaaste managers een hoop tijd. Deze staalkaart levert deze leken en managers natuurlijk ook veel verwarring op.
Het is immers niet voor niets dat leiderschap zoveel geleerden bezighoudt. De gedachten over wat leiderschap is en wat de kenmerken zijn waaraan een leider moet voldoen, lopen nu eenmaal zeer ver uiteen. Ook over de verschillen tussen leiders en managers worden de intellectuele messen al vele decennia geslepen.
'Leiderschap is een keuze' is daarmee niet alleen een goed overzicht van het actuele denken over leiderschap maar ook van de Babylonische spraakverwarring die er onder de leiderschap-intelligentsia heerst over dit thema. Die verwarring zou overigens nog groter zijn geweest als Haijtema ook interviews had gevoerd met vooraanstaande leiderschapsdenkers als Tom Peters en Ronald Heifetz, die weer andere accenten leggen.
Deze bundel interviews is kennelijk samengesteld door de journalist Haijtema en niet door de psycholoog Haijtema. Dat is jammer. De filosoof Haijtema had immers duiding kunnen geven aan de vele tegenstrijdige uitspraken in het boek. Die filosoof had ook een rode draad kunnen vinden in de uitspraken van boeiende maar onvergelijkbare mensen als Charles Handy en John Kotter of Jack Welch en Demund Tutu. Dat elke vorm van duiding ontbreekt is een gemiste kans.
De interviews worden voorafgegaan door een wel erg oppervlakkige inleiding aan het eind waarvan Haijtema de hoop uitspreekt dat het boek meer vragen oproept dan het beantwoordt. Daarmee maakt ze zich als interviewster en samenstelster wel erg makkelijk van haar verantwoordelijkheid af. Ik vind het niet erg om na lezing van een boek met meer vragen achter te blijven, maar dan moeten het wel vragen zijn van een hoger niveau of van een meer toegespitste urgentie.
Het boek ontbeert ook elke vorm van verantwoording. Verantwoording over wanneer de interviews zijn afgenomen en waar ze eerder zijn gepubliceerd. Je kunt hierbij denken aan tijdschriften of aan eerdere boeken van Haijtema over het thema leiderschap, zoals 'Leiderschap in de 21e eeuw' en 'De essentie van leiderschap'. In deze boeken staan interviews met voor een belangrijk deel dezelfde personen als in 'Leiderschap is een keuze', vaak ook met dezelfde kop boven het interview.
Hier is kennelijk sprake van een vorm van recycling die aangeeft dat Dominique Haijtema niet alleen journalist en psycholoog is, maar ook een zeer slimme marketeer. Maar het geeft ook het belang aan van een duidelijke en eerlijke verantwoording over de manier waarop dergelijke interviewbundels worden samengesteld.
Over Ton Horrevorts
Ton Horrevorts (1950-2011) was onder andere directeur van HMSmanagement, partner voor de overheid in transformatieprocessen. Hij was jarenlang als adviseur betrokken bij veranderings- en vernieuwingsprocessen in de publieke sector en geïntrigeerd door het vertrouwensprobleem van de overheid.
