De blinden en de olifant

n class='Koptekst'>Bevrijding door verbinding Een naam geven aan dingen die er al zijn. Dat werkt bevrijdend en dat geeft rust in je denken. Dat is wat me is bijgebleven bij 'De blinden en de olifant'. Het zorgt namelijk voor herkenning. Vandaar ook dat de mooiste marketingslogans waarschijnlijk beter blijven hangen dan het product waarover ze wat willen zeggen. Omdat de herkenning in de slogan zo groot is en een beroep doet op je 'meedenkcapaciteit'. 'De blinden en de olifant' geeft namen aan al die onbekende factoren in projectmanagement. Het doet dat door het gedicht 'De blinden en de olifant' van John Godfrey Saxe (1816-1887), te gebruiken als leidraad voor het boek. De zes beelden die de verschillende blinden hebben van 'hun' deel van de olifant gebruikt Schmaltz om één voor één de onzekere elementen in projectmanagement te benoemen. Hij doet dat nadat hij duidelijk heeft gemaakt dat wij aan projecten beginnen alsof we een avontuurlijke ontdekkingsreis gaan beginnen nadat we een kaart gemaakt hebben zonder het te onderzoeken. Vervolgens vertrouwen we de kaarten alsof die gebaseerd zijn op feiten en kennis, we dwingen anderen deze fantasiekaarten te volgen en stellen beloningen in het vooruitzicht als we de doelen hebben gehaald, alsof de kaarten juist waren en dreigen met straf als het niet lukt. Zo duidelijk zijn onze projectplannen. Door vervolgens het beeld van de olifant te laten verklaren door zes blinden wordt elk beeld een metafoor voor een onbekende situatie in het realiseren van projecten. Nu ik deze recensie schrijf realiseer ik mij dat het opsommen van de zes beelden mogelijk te veel weggeeft van het boek. Omdat de beelden herkenbaar en stellig zijn is het dan heel gemakkelijk om de kennis van dit boek te gebruiken zonder het ooit gelezen te hebben. Vergelijkbaar met mijn cijfer voor Franse literatuur zonder ooit Camus te hebben gelezen. En dat zou het boek geen recht doen. Want dit boek is zonder meer een aanwinst voor iedere manager. En toch ... als recensent wil ik de potentiële lezer graag overtuigen dit boek te kopen en haar/hem tegelijk alle vrijheid laten. Ik moet ook dan ook in dit verhaal niet vervallen in de 'meester-slaaf verhouding' waarover een belangrijk deel van het boek gaat. Die verhouding is gebaseerd op de stelling van Thomas Jefferson : "Handel tussen meester en slaaf is despotisme." De schrijver legt uit dat veel van onze relaties gebaseerd zijn op die verhouding. Een projectleider die altijd maar precies doet wat zijn baas, de klant, vraagt, gedraagt zich als een slaaf en veroorzaakt dat de klant zich als onverantwoordelijke meester gedraagt. De meester daarentegen kent ook het gevoel om zich in de rol van slaaf te worden gedwongen. Hij zal immers die onvermijdelijke budgetoverschrijding wel 'moeten' goedkeuren. En daarmee wordt vervallen in despotisch gedrag immers: "Wanneer 'nee' onuitspreekbaar wordt, verliest elk 'ja' zijn waarde" (pag. 30). Het vervalt dan immers in waandenkbeelden dat zaken die onmogelijk zijn worden gepresenteerd als mogelijkheden. In die situatie gaat iedereen gek doen. Om zulk gedrag teniet te doen zijn keerpunten nodig. Keerpunten als samenzweringselementen om niet meer mee te lopen. Schmaltz noemt er vijf (pag. 33)en ze zijn alle vijf het overdenken meer dan waard. 1. Doelgerichtheid als tegengif voor moeilijkheden 2. Ruimhartigheid in tijden van onzekerheid 3. Een persoonlijke mening om betekenisloosheid tegen te gaan 4. Geduld om de chaos te neutraliseren 5. Erkenning van onze eigen blindheid om zo coherentie te bevorderen. Op zichzelf zijn deze keerpunten niet zo vol van betekenis en kunnen ook wel snel worden afgedaan als het zoveelste bewijs dat er veel 'bla bla' is in de projectmanagement wereld. En dat is ook wel een klein nadeel in dit boek. Er staan zoveel prachtige one-liners in dat het soms lijkt alsof het boek geschreven is om al die wijsheid met elkaar te verbinden. Ik realiseer me dat het natuurlijk ook waar is. Wijsheid is in de tijd vaak weergegeven in spreuken en gezegdes. Verbindende tekst maakt het wel inzichtelijker. En beelden maken het mooier. Zes beelden en verbindende tekst in een boek dat vrijheid geeft aan projectleiders om te erkennen dat ze het ook niet allemaal weten. Maar tegelijk blijven vertellen dat samen iets bereiken dat nog nooit eerder is gedaan, wel ongelooflijk fantastisch is. Ik heb het boek inmiddels gebruikt in twee projecten. De herkenning is groots. De noodzaak om je te bevrijden uit de meester-slaaf verhouding was voor iedereen evident. En dat schept een band.