Laat ik beginnen met een beschrijving van het boek. Pagina na pagina staat het vol met prachtige illustraties van de steden van de toekomst, de robots van de toekomst, reizen in de toekomst, de ruimtereizen van de toekomst, de geneeskunde van de toekomst etc. et. Elke illustratie dan weer voorzien van een korte beschrijving of onderbouwing.
Rijkdom aan technische ontwikkelingen
Waarom is dit nu smullen voor de futuroloog (en voor iedereen die is geïnteresseerd in beelden van de toekomst)? Nou; daar zijn verschillende redenen voor. Allereerst de rijkdom aan technische ontwikkelingen die toen al werden voorzien en beschreven. Van zonnepanelen tot zonnecollectoren in een baan om de aarde en van exoskeletten tot aan hyperloops. Zoals je uit deze opsomming al kunt opmaken, gaat het vooral om technische ontwikkelingen. Zoals zo vaak, bij blikken op de toekomst, ontbreekt de sociale verandering. Het gaat vooral over technologie, dus er zijn niet veel mensen te zien. Overigens wel al met evenveel vrouwen als mannen aan het werk. Politieke of sociale ontwikkelingen komen dus niet echt aan bod. Maar verder, wat een rijkdom. Je kunt het zo gek niet bedenken of de samenstellers van dit boek hebben daar prachtige illustraties bij bedacht en interessante informatie bij gevonden.
Enthousiasme
Dan de vraag wat is er nu uitgekomen van al deze verwachtingen? Wat hadden zij juist voorzien en wat zagen zij toch verkeerd? Als je het boek zo doorbladert, valt allereerst op de samenstellers te enthousiast waren over de vooruitzichten voor robots, vooral robots in de ruimte, en ook over ruimtereizen in het algemeen. We hebben nog geen ‘Armstrong, de eerste stad op de maan’, waar in 2020 de Eerste Interplanetaire Olympische Spelen – zijn gepland.
Maar bij veel onderwerpen hebben de samenstellers wel gelijk gekregen. De computersecties – al relatief goed voorspelbaar in 1979 - zijn redelijk uitgekomen, inclusief het slimme horloge, dat ze een 'risto' noemen, eigenlijk een combinatie van smartwatch en smartphone.
Blade Runner
Ook het huis van de toekomst zat er niet ver naast. Het is al redelijk ecologisch, met zonnepanelen, satellietcommunicatie en met hybride en elektrische voertuigen voor de deur. Ik vond het opvallend te zien dat de samensteller dan ook twee versies van de stad van de toekomst voorzagen. De ene is een soort Blade Runner-achtige stad met vervuilde lucht en mensen met gezichtsmaskers, de andere versie is juist heel schoon, groen en ecologisch.
Dit is dan een pijnlijke herinnering aan het feit dat we ook in de jaren zeventig al donders goed wisten wat we moesten doen om de aarde leefbaar te houden. Maar helaas; onze politieke elites hebben in plaats daarvan besloten om in de naam van de economische groei, nog 40 jaar lang de consumptie verder aan te jagen.
Tempo
Wat is er dan niet uitgekomen? Ik denk dat een beter formulering dan zou zijn, wat is er nog niet uitgekomen. Want alles wat ze voorzagen is technisch goed onderbouwd. Het meeste was toen al als prototype aanwezig of in ieder geval al beschreven in wetenschappelijke tijdschriften. Maar bijna alles wat zij voorspelden, is later dan zij verwachten (of nog niet) uitgekomen. Dat is dan ook weer zo’n les. We hebben allemaal de neiging om het tempo van institutionele en infrastructurele veranderingen te overschatten. Er zijn nog geen steden op zee, laat staan onder zee. We doen nog niet aan mijnbouw in de ruimte. We hebben vervuilende industrie (nog?) niet verplaatst naar de maan of nog verder.
Uit het boek spreekt dan ook een overdreven vertrouwen in de verdere technische ontwikkeling. Die zou ervoor zorgen dat het wereldvoedselprobleem zou worden opgelost, dat we over meer dan genoeg duurzame energiebronnen zouden gaan beschikken, kortom dat alle wereldproblemen zouden zijn opgelost.
Kortom een leuk, prachtig geïllustreerd en heel leerzaam boek. Voor nostalgici die zelf de jaren 70 hebben meegemaakt, maar vooral ook voor iedereen die nu bezig is met het Nederland van de toekomst.
Over Peter van der Wel
Peter van der Wel houdt zich al ruim 30 jaar professioneel met de toekomst bezig. Hij is auteur van verschillende boeken op het gebied van futurologie en toekomstverkennen en mede-oprichter en voormalig vice-president van de Dutch Future Society.
