Nooit meer zonder personeel heeft een lange inleiding. Het is een fictief verhaal over CEO Els, dat speelt in 2033. Els heeft het goed voor elkaar, omdat ze haar vastlopende organisatie heeft vlotgetrokken. Ze kijkt nu anders naar de relatie met medewerkers en heeft aandacht voor de Employee Experience. Els is manager van het jaar.
Het verhaal over Els is bedoeld als inspiratie voor hoe het ook kan. Toch voelt het iets té fictief. Elk voorbeeld gaat mank, zo beleef ik hier te weinig echt aanvoelende context. Het voordeel: deze manier van inleiden is verfrissend. Herremans zet hiermee zijn visie levendig en begrijpelijk neer.
Brede opzet
De problematiek van personeel vinden en houden zet Herremans overigens prima in context. Zijn brede opzet beslaat vier hoofdstukken, waar hij ingaat op veranderingen, houding en handelswijzen die van invloed zijn op de kwestie. De meest voor de hand liggende verandering beschrijft hij als eerste: vergrijzing. Omdat vergrijzing een trage verandering is, konden we de gevolgen van vandaag al minimaal 50 jaar geleden zien aankomen. De traagheid geeft helaas ook psychologische effecten, waardoor de mogelijke gevolgen vaak over het hoofd worden gezien. Dan kan je denken aan bewuste of onbewuste gedachten en manieren van organiseren: ‘Het zal zo'n vaart niet lopen, er is altijd wel personeel te vinden.’ De statistieken laten helaas iets anders zien - er zijn steeds minder mensen voor het aantal vacatures.
Gevoel
Andere veranderingen die Herremans beschrijft zijn minder op statistiek en feiten gebaseerd. Hier en daar lijkt de tekst een algemeen heersend gevoel te verwoorden waardoor het op stemmingmakerij begint te lijken. Voorbeelden van heersende gevoelens zijn: personeelstekort moet toch te maken hebben met de versnelling van de samenleving, de digitale transformatie en mensen alleen zien als resources die KPI’s moeten halen.
De veranderingen aan de mens-kant zijn iets beter onderbouwd. De trends die Herremans aanhaalt zijn de hang naar een betere werk-prive balans, The Great Resignation en Quiet quitting. Samengevat kan je zeggen: we werken om te leven, en leven niet meer om te werken. Een groot deel van de onderbouwing haalt Herremans uit de Verenigde Staten, zonder echt te toetsen in hoeverre deze trends in Nederland effect hebben. Het blijft hier en daar bij een gevoel dat ik moet herkennen.
Overgang
Na twee hoofdstukken probleembeschrijving volgen er twee van overgang. Hier begint de basis van zijn oplossing. Die oplossing ligt in netwerken en relaties. Wanneer je een organisatie ziet in de context van netwerken, is het raadzaam om aandacht te geven aan relaties. In dit betoog over verbinden en afscheid nemen toont Herremans zijn kwaliteiten als schrijver - hij weet met flair filosofische en praktische elementen te combineren. Soms doet de tekst me denken aan de ideeën van Frederic Laloux en de mannen van Corporate Rebels.
HRLM-Model
De oplossing in dit boek staat al op het omslag van het boek: Human Relations Management (HRLM). Herremans presenteert een model, gebaseerd op relatie. Op het eerste gezicht begrijp ik weinig van dit model. Het is een lemniscaat met tekstcirkels, geflankeerd door twee detailmodellen. De uitleg kan ik gelukkig goed volgen. Wat ik sterk vind aan het model, is dat het geen strikt stappenplan is. Het gaat eerder om aanwijzingen. Het HRLM-model laat zien op welke manieren je de praktisch-filosofische gedachten kan toepassen. Uiteindelijk gaat het om Retentie - het vasthouden van medewerkers. Herremans geeft dit weer in een minimalisatie van zijn HRLM-model, dat uit slechts vier elementen bestaat.
Zijn betoog: aandacht voor relatie leidt tot een goede Employee Experience, wat leidt tot ambassadeurschap van je medewerkers, en dat leidt tot betere retentie en bedrijfsresultaten.
Conclusie
In Nooit meer zonder personeel schrijft René Herremans vanuit meerdere perspectieven over de arbeidsmarkt, personeelsbeleid en werk. Het dominante perspectief in dit boek is dat van de organisatie en managers. Van mij had hij nog meer elementen van Laloux mogen doorvoeren, zoals zelforganisatie en zingeving. Maar het brede perspectief in combinatie met de nadruk op relatie en netwerk maakt dit een zeer lezenswaardig boek.
Over Hans de Witte-van Mierle
Hans de Witte - van Mierle is adviseur, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.
