Zie binnenzijde is de zevende bundel van Merel Morre en de eerste die een plaats krijgt tussen de snelle en leane boeken van dit platform. En dat is verdraaid goed gezien, denk ik. Poëzie biedt immers zoveel meer. Lees maar, er staat niet wat er staat, dichtte de dichter Martinus Nijhoff ooit.
ik zal de mensen vertellen
dat mij niets anders restte
dan achter jou te staan
en dat ik zoveel om je geef
dat ik je kon laten gaan
Deze laatste strofe van het harverscheurend mooie gedicht en dat ik je meteen begreep is een goed voorbeeld van de kracht van Merel Morres poëzie. Hoe kan de dichter met een paar eenvoudige zinnen zo diep doordringen in de pijn en het begrip van een ander mens, vraag je je af. Je bent meteen daar, in die kamer, aan dat bed waar keuzes worden gemaakt en beslissingen worden genomen die een mens bespaard zouden moeten blijven. Zonder er ooit geweest te zijn. Martha Nussbaum zei het al in Niet voor de winst: het lezen van fictie biedt je de kans je te verdiepen in werelden die niet de jouwe zijn en vergroot daardoor je empathie. Het lijkt me exact de bedoeling van deze gedichten.
Zeker in haar krachtigste gedichten is Morre kort van stof. Ik hou daarvan: met weinig woorden het persoonlijke algemeen maken of het algemene persoonlijk. Simpele dingen voorzien van een diepere laag en het onvatbare grijpbaar maken. Vaak zegt minder juist meer:
ik ben
soms onzeker
zeker soms
Een simpele mededeling van een aartstwijfelaar, denk je. Maar zo simpel kan het toch niet zijn? Zo makkelijk maakt ze zich er toch niet vanaf? Als je het even goed tot je laat doordringen, val je voor het geraffineerde spel met zeker, onzeker en soms. Lees maar, er staat niet wat er staat. Is de ik uit het gedicht net als iedereen af en toe zeker en af en toe onzeker? Of zit er twijfel in de formulering en is de ik altijd onzeker, maar is die toestand zo normaal geworden dat alleen de ergste vlagen van onzekerheid nog als onzekerheid worden gevoeld: zeker soms ben ik onzeker? Zo’n woordspel fascineert me.
Iedereen houdt van poëzie heb ik weleens beweerd, maar generaties schoolmeesters hebben liefhebbers het genieten afgeleerd met hun tekstverklaringsdrift. Lees eens wat er eigenlijk staat. Zij zouden dan ook ongetwijfeld graag een titel boven alle gedichten in deze bundel gezien hebben, eentje die aanwijzingen geeft over de in dat gedicht besproken aandoening. Morre trapt niet in die onzin. Haar gedichten zijn zo helder dat zo’n titel niet nodig is. Maar veel belangrijker: een titel beperkt het inlevingsvermogen, de fantasie, de empathie. Poëzie maakt het persoonlijke algemeen en het algemene persoonlijk.
ik verlies liever mezelf
dan de controle
want weet je mam
ik ben zo bang
Maakt het werkelijk uit of hier een dwangneurotisch of een autistisch of een depressief kind aan het woord is? We zijn allemaal wel eens dit kind geweest, bibberend aan de rand van het zwembad of trillend bij het hoog aanzwellende zoemen van de tandartsboor.
Nee, als u even naar deze leraar Nederlands wilt luisteren: lees, proef en onthoud de mooie zinnen, de fraaie beelden. Laat u meevoeren en ontroeren. Gebruik de gedichten voor een beter begrip. Of voor een gesprek: de bundel staat niet voor niets op deze site.
Zie binnenzijde: de uwe of die van een ander.
Over Bert Thiel
Bert Thiel (1961) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde.
