Perceptie - ‘Veel praktische oefeningen’

Perceptie is volgens Linda Guijt de bril waardoor we de wereld zien. Ze schrijft in haar boek Perceptie: ‘Hoewel we graag denken dat onze perceptie een reflectie is van de realiteit, is onze realiteit in werkelijkheid een reflectie van onze perceptie.’ Perceptie is de basis van alles wat we doen. Het is hoe ons brein omgevingssignalen verwerkt tot beelden en betekenis.

Een mooi voorbeeld is de Thatcher-illusie, waarbij je een omgedraaid gezicht niet direct als vreemd ervaart. Ons brein is wil zo graag het patroon van gezichten zien dat het de vreemde details pas opmerkt als we het beeld weer ‘normaal’ zien.

Maar perceptie gaat verder dan alleen visuele prikkels. Het beïnvloedt ook hoe we situaties interpreteren en welke keuzes we maken. Zo kan het innemen van een ‘self-distanced perspective’ - jezelf als toeschouwer zien - helpen om afstand te creëren en minder te worden meegesleept door negatieve emoties. Het is alsof je jezelf in de derde persoon bekijkt in een film van je eigen leven. 

De kracht van verhalen

Ons brein zoekt niet alleen patronen, maar is ook constant bezig is om verhalen te creëren. We gebruiken deze verhalen om de wereld om ons heen te begrijpen en om onszelf te definiëren, zelfs als deze verhalen niet altijd kloppen. Onze perceptie wordt sterk beïnvloed door de verhalen die we onszelf en anderen vertellen.

Ons brein is een meester-scriptschrijver en verzint logische verklaringen, zelfs als die niet helemaal kloppen. Dit noemen we ‘confabulaties’ - valse verhalen die gaten in onze kennis opvullen. Iedereen gebruikt verhalen en iedereen confabuleert - het is een natuurlijk onderdeel van hoe ons brein werkt. We zijn allemaal een beetje Steven Spielberg in ons hoofd. Door ons bewust te zijn van deze neiging, kunnen we kritischer kijken naar onze eigen interpretaties van gebeurtenissen.

Emotie en verbeelding

Emoties spelen een cruciale rol in onze perceptie. Ze helpen ons betekenis te geven aan ervaringen en te anticiperen op onze behoeften. Onze emoties kleuren letterlijk hoe we de wereld zien. Als je boos bent kan alles om je heen er somber uit zien. Hoe beter we in staat zijn verschillende emoties te herkennen en te benoemen, des te effectiever kunnen we omgaan met onze omstandigheden.

Onze verbeeldingskracht is ook een krachtig instrument. We gebruiken het constant, of we nu nadenken over de gevolgen van ons gedrag of ons inleven in anderen. Interessant genoeg activeren we dezelfde hersengebieden wanneer we ons een beweging voorstellen als wanneer we die beweging daadwerkelijk uitvoeren.

Serendipiteit: geluk afdwingen

In een complexe, onvoorspelbare wereld is het vermogen om van onverwachte gebeurtenissen te profiteren een waardevolle vaardigheid. Dit noemen we serendipiteit. Om hier goed in te worden, hebben we een open blik, nieuwsgierigheid en creativiteit nodig.

Over hoe je de kans op serendipiteit vergroot zegt Guijt het volgende: ‘De beste manier om condities voor serendipiteit te creëren is door zelf nieuwe muziek te gaan maken, muziek die niemand ooit eerder heeft gehoord.’ Met andere woorden: door nieuwe ervaringen op te zoeken en open te staan voor onverwachte waarnemingen, vergroten we onze kans op positieve verrassingen.

Eureka-inzicht en blokkades

Ken je dat gevoel wanneer je plotseling de oplossing voor een probleem ziet? Dat noemen we een eureka-moment. Deze inzichten ontstaan vaak wanneer we relaties leggen tussen concepten die eerder niet met elkaar verbonden waren. Maar hoe creëer je zo'n moment? Verrassend genoeg kan het helpen om jezelf blokkades op te werpen. Door obstakels te introduceren, dwingen we onszelf om een stap terug te doen en het grotere plaatje te zien. Dit kan leiden tot nieuwe, creatieve oplossingen.

Jouw perceptie als superkracht

Uiteindelijk draait het allemaal om wat Guijt ‘perceptuele intelligentie’ noemt: het vermogen om bewust te zijn van je perceptie, en om je perceptie te blijven ontwikkelen en verbreden. Het gaat erom dat je je bewust wordt van hoe je de wereld waarneemt en dat je leert om flexibel te zijn in je interpretaties. Dit vereist oefening en bewustzijn.

Perceptuele intelligentie vergroot je bijvoorbeeld door actief nieuwe ervaringen op te zoeken, je verbeeldingskracht te gebruiken, jezelf kwetsbaar te maken voor kansen en veel te experimenteren en fouten te durven maken. In Perceptie staan ontzettend veel praktische oefeningen die je stap voor stap helpen om steeds bewuster te worden. Door deze principes toe te passen, kun je de complexiteit van je omgeving omarmen en ervaringen vol overgave aangaan. Zo vorm je niet alleen je perceptie, maar ook de wereld om je heen.