De oprichting van het museum komt voort uit een groeiend besef van de noodzaak om het collectieve geheugen van de Holocaust levend te houden en te verankeren in het nationale erfgoed. Het NHM kan zich niet beperken tot het beschrijven van de verschrikkingen van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Haar opdracht bestaat er juist ook uit om de bezoekers te laten nadenken over wat die geschiedenis betekent voor ons handelen vandaag de dag. De Holocaust is ook een moreel ijkpunt om in het land van minderheden vreedzaam te kunnen blijven samenleven.
NHM, waarom?
Voorheen kwam de Holocaust in de museale sector op een aantal historische plekken beperkt ter sprake. Denk aan het Anne Frank Huis, het doorgangskamp Westerbork, Kamp Vught, het Rijksmuseum, et cetera. Maar het NHM vormt voor het eerst het hart van een permanente tentoonstelling. En de komst ervan heeft erg lang op zich laten wachten. In het najaar van 2016 worden de eerste gesprekken gevoerd over een reeks fondsenwervingsactiviteiten.
De aanpak was om eerst een kring van vermogende particulieren rond het NHM op te tuigen. ‘Governors’ die niet alleen zelf een bijdrage aan de realisering van het project geven, maar ook in eigen kring gingen zoeken naar medestanders. Daarnaast is er een raad van ambassadeurs, een informeel gezelschap (vertegenwoordigers van maatschappelijke doelgroepen) dat ook na de fondsenwervingscampagne blijft bestaan om het bestuur te adviseren. De ‘governors ‘en ambassadeurs vormden met het Joods Cultureel Kwartier en Marc Noyens & Partners het team dat subsidiënten, private fondsen en bedrijven in Nederland, VS, Israël, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk zocht.
Deze opzet werkte uitstekend, niet alleen om een breed draagvlak te creëren maar ook om de broodnodige financiële middelen bijeen te brengen. Eind 2019 kon het startsein gegeven worden voor de renovatie en herinrichting van de gebouwen van de voormalige Hervormde Kweekschool en de Hollandse Schouwburg aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam tot het NHM. Het unieke is dat het NHM de geschiedenis vertelt van de Holocaust op de plek waar die zich in werkelijkheid heeft voltrokken.
Verleden en toekomst
De Tweede Wereldoorlog eindigde in 1945, maar heeft tot op de dag van vandaag van grote invloed op de Nederlandse samenleving. Tijdens de Holocaust vermoordden de nazi’s en hun helpers in Europa ongeveer 6 miljoen Joodse kinderen en volwassenen. Bijna tachtig jaar na de bevrijding kunnen we leren hoe er in een tijdsbestek van enkele jaren systematisch een einde is gemaakt aan het leven van 104.000 Joden in Nederland. De strijd tegen het relativeren van de Holocaust dient permanent gevoerd te worden. De auteurs van dit indrukwekkende boek zijn: Marc van Berkel, Esther Göbel, Annemiek Gringold, Julia Sarbo, Emile Schrijver, Astrid Sy, Wouter Veraert en Asjer Waterman. Volgens Emile Schrijver, algemeen directeur van het Joods Cultureel Kwartier en bijzonder hoogleraar Geschiedenis van het Joodse boek aan de Universiteit van Amsterdam, moet het museum zich niet alleen richten op de tragische gebeurtenissen uit het verleden maar zich juist ook richten op de toekomst, zeker in deze tijd waarin polarisatie en populisme hoogtij vieren.
Keuze van tentoonstellingsonderwerpen
Een complexe en beladen geschiedenis zoals de Holocaust vergt naast vertrouwen van rechtstreeks betrokkenen ook scherpe keuzes van de conservatoren en ontwerpers van de permanente tentoonstelling. De menselijke maat binnen de nietsontziende geschiedenis is gekozen als het belangrijkste concept, en openheid en transparantie als belangrijkste principes.
Dit boek over het NHM toont niet alleen vele indrukwekkende verhalen maar ook vele (persoonlijke) voorwerpen, (schokkende) beelden, films, foto’s, illustraties, educatieve programma’s, alle representatief voor een breed spectrum van de geschiedenis van de Holocaust: een tragische geschiedenis van juridische uitsluiting, vervolging, gevangenschap, deportatie en moord, maar ook van verzet, redding, overleving en solidariteit. De in het Joods Cultureel Kwartier ontwikkelde methodologie ‘I Ask’ ligt ten grondslag aan alle museumteksten en educatieve programma’s van het NHM. Deze methodologie is bij uitstek geschikt om gevoelige onderwerpen bespreekbaar te maken en zorgt ervoor dat kennis echt beklijft. De bedoeling is dat museumbezoekers, jongeren en ouderen, met een genuanceerd denkbeeld het NHM verlaten.
Ten slotte, wie het NHM heeft bezocht kan niet meer beweren dat zij of hij nooit heeft kunnen bevroeden wat de gevolgen zijn van uitsluiting en ontmenselijking. Het prachtig gedocumenteerde boek geeft een indrukwekkend beeld van deze beladen periode in de Nederlandse geschiedenis.
Over Louis Thorig
Louis Thörig is verbonden als master- en bachelorthesisbegeleider aan de afdeling Organisatiewetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam. Hij was tot 1 augustus 2011 werkzaam als global communications manager op het hoofdkantoor van IOI-Loders Croklaan (www.croklaan.com) in Wormerveer. Hij heeft zijn MBA behaald bij Business School Nederland, de Action Learning MBA.
