John Lewis Gaddis haalt lessen aan uit de praktijk van Franklin D. Roosevelt en Napoleon en van theoretici als Machiavelli en Tolstoj. Ook Carl von Clausewitz, die ‘vom Kriege’ schreef vanuit zijn ervaringen als generaal, krijgt een belangrijke plaats. Door deze verschillende invalshoeken is het een echt boek Over strategisch denken geworden en geen handboek strategie. Ook gaat het niet over bedrijfsstrategieën, al is het ook voor de boardroom een (zeer) leerzaam boek. Het is geen boek voor beginners, daarvoor wordt teveel bekend verondersteld en is de uitleg regelmatig summier. Niettemin is het boek zeer leesbaar en aan te raden aan wie wil leren over strategie.
Meteen in het eerste hoofdstuk is de aanpak van John Lewis Gaddis duidelijk. Door historische gebeurtenissen uiteen te zetten laat hij zien waarom strategieën slagen of falen. Hij begint daarbij 480 jaar voor Christus, bij de oversteek van de Hellespont. De lessen die getrokken kunnen worden geeft hij weer in de taal van de strategisch denkers. Zo legt hij uit dat een goede strateeg zowel een egel als een vos is. Een egel kent het grote doel, de vos kent vele zaken en is praktisch en pragmatisch. Juist die combinatie, het in evenwicht blijven brengen van aspiraties en capaciteiten, blijkt een belangrijke voorwaarde voor een goede strategie. De schrijver verbindt zijn definitie van strategie hier zelfs aan: het op één lijn brengen van in potentie onbegrensde aspiraties en noodzakelijkerwijs beperkte capaciteiten.
Vervolgens neemt Gaddis je mee in de geschiedenis, van de Peloponnesische Oorlog via het Romeinse rijk naar de moderne geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. De lessen die geleerd kunnen worden zijn divers maar kennen wel een aantal hoofdlijnen. De belangrijkste is wel dat de strateeg flexibel moet zijn in zijn gedrag en ogenschijnlijke tegenstrijdigheden moet afwegen. Zonder te vervallen in vaste gedragspatronen. Van dat laatste is Napoleon een goed voorbeeld. Hij won zoveel dat enerzijds oorlog meer doel dan middel werd en anderzijds terugtrekken geen optie was. Hij strandde dan ook in de Russische kou in de opgezette val, overtuigd van zijn eigen superioriteit.
Ook het verschil tussen Filips II van Spanje en koningin Elizabeth van Engeland wordt goed uiteengezet. Filips streed voor God en was bereid daar alles voor te doen. Elizabeth was bedachtzamer en diende Engeland. Filips strijd was disproportioneel en Spanje eindigde in verval. Engeland kende eeuwen van voorspoed en werd een wereldmacht.
Het ontstaan van de Verenigde Staten wordt vanuit strategisch perspectief geduid. Daarbij blijkt de strategie van Engeland, dat het grootste deel van de huidige oostkust in handen had, van doorslaggevend belang. Engeland streefde in de nieuwe wereld niet naar eenvormigheid, maar naar een goede lokale binding. De Spanjaarden, die vanaf Georgia een groot deel van het huidige Midden en Zuid-Amerika bezetten, streefden wel naar centrale sturing. Juist het deel van de Engelsen verenigde zich terwijl in Midden- en Zuid-Amerika vele kleinere en minder welvarende staten ontstonden.
De schrijver vertelt boeiend en gedegen, dit laatste wordt zichtbaar in de ruim vijftig bladzijden aan noten. Wel wordt enige voorkennis verondersteld of onderzoek tijdens het lezen: soms is de tekst vermoeiend compact en wordt verondersteld dat een uitleg vele bladzijden terug in het boek nog helemaal in het geheugen zit.
Niettemin is Over strategisch denken van John Lewis Gaddis een zeer goed en leesbaar boek dat een aanrader is voor iedereen die over strategie wil leren.
ir Paul Schollaardt RC is bestuurder in het speciaal onderwijs. Eerder was hij zelfstandig interim-manager en vervulde hij onder andere functies als productieleider en CFO.
Over Paul Schollaardt
ir Paul Schollaardt RC is bestuurder in het speciaal onderwijs. Eerder was hij zelfstandig interim-manager en vervulde hij onder andere functies als productieleider en CFO.
