Mentale schijf van vijf - ‘Neem de tijd voor dit boek’

De woorden stonden op mijn scherm, maar hoe lang ik nu ook al worstelde met de tekst, er miste iets. De juiste tone of voice – een gevoel dat ik wilde overbrengen. Dus deed ik aan het eind van de dag onvoldaan mijn laptop dicht. Nu was het hopen op dat moment waarvan schrijvers soms zo afhankelijk zijn. Het moment van inzicht, het plotseling weten wat je moet schrijven. Alsof het uit de lucht komt vallen. Dit moment kwam op zaterdagavond tijdens een wandeling met de hond. Snel trok ik het beest achter mij aan terug naar huis, verontschuldigde mij bij mijn vrouw, kroop achter mijn laptop en ramde er in een half uur een tekst uit waar ik die week al uren op had zitten broeden.

Ik moet aan dit moment denken bij het lezen van Mentale schijf van vijf van psychiater Esther van Fenema. Uit onderzoek blijkt volgens haar namelijk dat er een verband bestaat tussen bewegen en beter presteren. ‘Bij mensen die meededen aan een proef waarin ze zes maanden een wandelprogramma volgden (45 minuten wandelen, drie keer per week) zagen onderzoekers positieve effecten in juist de prefrontale en temporale cortex. Bewegen blijkt dus een remmend effect te hebben op de achteruitgang van deze cruciale hersengebieden.’ Nu heb ik nog regelmatig spijt dat ik heb toegegeven aan het gedram van mijn dochters om een hond te nemen, maar dat zij het uitlaten nu vooral aan mij overlaten, blijkt toch zo zijn voordelen te hebben.

Perfecte leven bestaat niet

Wandelen is volgens Van Fenema een van de belangrijke factoren voor mentaal welzijn – en dus beter presteren. In haar praktijk spreekt de psychiater met regelmaat cliënten die stress ervaren, in de knoop zitten en andere mentale klachten hebben. ‘Het perfecte leven bestaat niet’, zo trapt ze haar boek terecht af. ‘Mentale klachten horen er soms nou eenmaal bij.’ Kappen dus met onszelf voortdurend op sociale media te vergelijken met het nepleven dat ons daar door vrienden, kennissen en vage bekenden wordt voorgeschoteld. Sterker: het levert alleen maar extra druk en stress op. Want waren wij maar zo gelukkig zoals al die anderen op onze tijdlijn. Dat we elkaar bijna de hersens insloegen om die gezellige familiefoto voor de kerstboom voor elkaar te krijgen, staat er namelijk niet bij… ‘Het lijkt soms alsof iedereen 24/7 gelukkig moet zijn en als je dat niet voor elkaar krijgt, is er vast iets mis met je. Terwijl geluksmomenten in werkelijkheid maar af en toe voorkomen,’ stelt Van Fenema. Pfoe… Dit gegeven alleen al is een opluchting.

Dit gezegd hebbende, kunnen we natuurlijk wel werken aan onze mentale gezondheid. Van Fenema introduceert een schijf van vijf voor mentale gezondheid. Laten we ze kort langslopen:

1) Investeer in sociale contacten

‘De mens is van nature een sociaal dier dat voor zijn overleven dus is aangewezen op samenwerking en direct, fysiek contact met soortgenoten.’ Hoe verdrietig daarom dat uit onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van Nederland zich soms eenzaam voelt. Bijna 10 procent is zelfs ernstig eenzaam.

Het investeren in sociale contacten is volgens Van Fenema daarom van levensbelang. ‘Niet alleen voor ons eigen welzijn, maar voor de samenleving en misschien wel de wereld als geheel.’

2) Plan voldoende rust

Vraag iemand hoe het met hem is en grote kans dat het antwoord luidt: ‘druk, druk, druk’. Of we ook daadwerkelijk druk zijn of dat het vooral ook gewichtig klinkt (‘Ik ben druk, dus belangrijk’) doet er eigenlijk niet veel toe. Beide redenen zorgen voor onrust. Zaak om bewust onze rust te pakken. Hoe? Van Fenema: ‘Om de beste versie van jezelf te worden, is het essentieel dat je je eigen handleiding goed kent.’ Of in andere woorden: ontdek hoe jij je batterij echt oplaadt. Want wat voor de een stress oplevert, kan voor de ander juist relaxed zijn. Zo spreek ik genoeg mensen die al vlekken in de nek krijgen wanneer ze voor hun werk bepaalde literatuur moeten lezen, terwijl ik mijn rust juist pak om managementboeken door te spitten en in blogs als dit te bespreken.

3) Beweeg voldoende

Eigenlijk weten we het allemaal, maar handelen we er vaak te weinig naar: bewegen is goed voor ons. Voor ons lichaam, maar zeker ook voor onze geest. Van Fenema: ‘Als je voldoende beweegt, dan krijg je een betere mentale conditie en voel je je dus prettiger. Bewegen heeft een positief effect op allerlei breinfuncties zoals geheugen, concentratie, denkkracht, de verwerking van informatie, creativiteit, zelfbeeld, zelfvertrouwen en waardering.’ Tel uit je winst! En ik moet Van Fenema ook nu weer gelijk geven: sinds ik wekelijks twee à drie keer om 7:30 in de ochtend baantjes trek in het zwembad ga ik echt anders naar m'n werk dan voorheen. En zoals gezegd: beweging helpt absoluut in mijn creativiteit.

4) Praat over je problemen

In de trainingen dienend leiderschap die ik geef, komt vaak aan de orde dat er kracht zit in kwetsbaarheid. Heb je als leidinggevende de moed om je kwetsbaar op te stellen? En welk effect heeft dit niet alleen op jezelf, maar ook op anderen? De conclusie is vaak hetzelfde; ja, we moeten soms wat drempels over, maar wat is het vervolgens ook effectief! Wat het wel van ons vraagt, is dat we werken aan onze emotionele intelligentie (EQ). Van Fenema: ‘Iemand met een hoog EQ kan reflecteren op zijn eigen emoties en is in staat signalen van anderen over emoties op te vangen en de eigen emoties goed te communiceren en reguleren.’

5) Wees matig met telefoongebruik

Terwijl ik bij bovenstaande punten langzaam maar zeker wat stapjes zet, schiet ik bij dit laatste punt schromelijk tekort: ik ben verslaafd aan mijn iPhone. De makers van de apps hebben hun doel bereikt: de dopamineshots die de likes op berichten op de socials geven, werken verslavend. Worden mijn blogs gelezen, leuk gevonden, gedeeld? Vanaf het moment dat ik een post plaats, kan ik het niet laten het voortdurend te checken. En ja, ik herken mij dus wel in wat Van Fenema schrijft over verslaving: ‘Verslaving kan je zien als een vorm van afhankelijkheid, en een dwangmatige behoefte om een bepaalde activiteit te herhalen. Dit gedrag leidt tot een tijdelijk gevoel van plezier of verlichting van stress, maar kan het dagelijks functioneren op de langere termijn ernstig in de weg zitten.’

Wat ik nu met deze kennis doe? Fenema geeft de tip notificaties uit te zetten en de social media-apps te verplaatsen naar het laatste scherm op je telefoon. Bij deze gedaan! Al blijf ik stiekem wel hopen dat lezers dit blog als interessant en leuk ervaren…

Hoe het ook zij: ik ben ervan overtuigd dat wanneer we maar enkele van de vele praktische tips die Fenema geeft, opvolgen, we inderdaad veel minder stress zullen ervaren en mentaal gezonder worden. En ja, dus ook creatiever, productiever en gelukkiger. Met vallen en opstaan.