‘Ondernemerschap is management’

Het beeld bestaat dat succesvol ondernemen een kwestie is van een goed idee, een gedegen businessplan, voldoende kapitaal en boven alles stug volhouden. Wat ontbreekt er in dit rijtje?
Realiteitszin. De meeste ondernemers handelen alsof ze al weten wat er in de toekomst gaat gebeuren. Op basis daarvan produceren ze vaak spullen die niemand wil en laten ze zich vervolgens compleet verrassen als de werkelijkheid niet overeenkomt met hun voorspellingen. Dat kost onnodig veel geld, tijd en energie die op een efficiëntere manier had kunnen worden besteed. Ondernemerschap is in dat opzicht boven alles een kwestie van management.

Dat klinkt nogal cryptisch.
Mensen denken vaak dat management pas in een later stadium aan de orde komt. De taak van een ondernemer is echter niet alleen om een product te lanceren, maar ook om een nieuwe organisatie te bouwen. Dat vereist per definitie een vorm van coördinatie met mensen. Het verschil met gevestigde bedrijven is alleen dat startups een specifieke manier van management nodig hebben die is toegespitst op de extreme onzekerheid waarin ze verkeren.

Veel ondernemers proberen die onzekerheid weg te nemen met marktonderzoek.
Marktonderzoek werkt prima als je al bepaalde voorspellingen kunnen maken over de voorkeur van hun klanten. Bij een nieuw idee is het echter onmogelijk om vooraf te bepalen of het zal aanslaan. Je kunt je doelgroep weliswaar vragen of ze interesse in je product hebben, maar daarmee weet je nog niet hoe ze zullen reageren als het daadwerkelijk op de markt is. De enige manier om daar achter te komen is door het klantgedrag op een wetenschappelijke manier te meten. Elk aspect van een startup moet daarom beschouwd worden als een hypothese die vervolgens in de praktijk kan worden getest.

Hoe bouw je zo'n leane organisatie?
De essentie van lean is gevalideerd leren. Dat is een leerproces dat is gebaseerd op harde feiten, en niet op de verklaringen die we onszelf zo vaak wijs maken. Daarnaast is het van belang dat je visie als ondernemer zo snel als menselijk mogelijk op de proef wordt gesteld. Dat doe je door een zogeheten minimaal levensvatbaar product te bouwen. Dat heeft niets te maken met kwaliteit, maar is simpelweg de kleinste versie waarmee je je belangrijkste hypotheses van je visie kunt uittesten. Zo’n product heeft meestal nog niet alle toeters en bellen van het eindproduct dat je in gedachten hebt, maar heeft genoeg stabiliteit om de early adopters over de streep te trekken en feedback terug te krijgen. Vaak lukt het beginnende bedrijven niet om ook maar een klant te vinden voor een minimaal levensvatbaar product. Dat is een tamelijk krachtig signaal dat er iets mis is met je strategie. Dat leidt tot wat ik een ‘pivot’ noem: een verandering in de strategie zonder dat je je visie aanpast. Op die manier kun je telkens kijken of je nog steeds op het goede spoor zit en op welke momenten je moet bijsturen.

Op welk punt wordt een startup een gevestigd bedrijf dat een meer traditionele vorm van management nodig heeft?
Ik definieer een startup als een menselijk instituut dat is gebouwd om iets nieuws te creëren in een omgeving van extreme onzekerheid. Als je daarin succesvol bent, kom je op een gegeven moment inderdaad in een situatie waarin de onzekerheid is verminderd en het product niet meer zo nieuw is. Maar zelfs dan blijft lean management van belang. Ga maar na: het ondernemersklimaat is zo onzeker dat het zelfs met een succesvol product vaak een kwestie van maanden is voordat een slimme concurrent je klanten afpikt. Onder die omstandigheden is duurzaamheid alleen mogelijk als je continu blijft innoveren en bij elk succes onmiddellijk op zoek gaat naar wat je volgende product zou moeten zijn. Daarom zouden alle ondernemingen hun eigen lean management moeten ontwikkelen, ook al zijn ze nog zo groot en gevestigd.

Dat kan alleen als traditionele managers ook over een startup-mentaliteit beschikken. Hoe moeten zij overtuigd worden?
Het gedrag van middenmanagers wordt voornamelijk bepaald door het paradigma van verantwoordelijkheid waarin ze opereren. Onder die omstandigheden zullen ze niet zo snel genegen zijn om te experimenteren. Bestuurders die niet tevreden zijn met de mate van innovatie in hun bedrijf zouden dan ook eerst in de spiegel moeten kijken. Maar dat is niet genoeg. Bij een ouderwets bedrijf worden goede ideeën geïnitieerd door het management en uitgevoerd door het personeel. In een leane organisatie is er echter sprake van een automatisch proces waarbij werknemers uit alle lagen van de organisatie experimenten kunnen uitvoeren om hun ideeën direct te testen. Het is mijn overtuiging dat je met de managementtechnieken van lean een dynamisch bedrijf te bouwen waarbij de startersmentaliteit in het DNA is ingebakken. Een organisatie die in zichzelf een verzameling van startups is. Voor een groeiend bedrijf is bureaucratisering niet onvermijdelijk.

Wat is de succesratio van lean? Met hoeveel procent neemt de kans op succes toe?
Ik heb eerlijk geen idee hoe je de effectiviteit van lean zou moeten kwantificeren. Succesvol ondernemerschap is nooit gegarandeerd. De meest waarschijnlijke uitkomst van een startup is nog steeds een mislukking.

Alleen weet je dankzij de lean methode een stuk sneller dat je bedrijf op niets uitloopt.
Precies. Lean is een manier om het kaf van het koren te scheiden. Het falen van een idee hoeft nog niet te betekenen dat je ook als ondernemer faalt. Hoe sneller je bewezen hebt dat een bepaalde hypothese niet klopt, hoe meer tijd en energie overblijft om aan het volgende idee te werken.