De lange weg naar vrijheid

'De lange weg naar de vrijheid' van Nelson Mandela is een aangrijpend relaas van de hand van één van de meest charismatische leiders van deze tijd, en beschrijft zijn leven tot het moment waarop hij de eerste gekozen president van Zuid-Afrika wordt. Hoewel je de geschiedenis kent, is het fascinerend om te lezen hoe hij de verschillende periodes in zijn leven letterlijk heeft 'beleefd': hoe zijn zelfbewustzijn groeit en hoe hij geworsteld heeft met keuzes waartoe hij gedwongen werd. De wreedheid van de apartheid wordt weer eens duidelijk uit de beschrijvingen van dit onmenselijke systeem. Het is ongelofelijk hoe Zuid-Afrika in relatief korte tijd omgeturnd is tot een democratie, zonder dat dit is uitgelopen op een burgeroorlog ondanks driehonderd jaar onderdrukking van de 'witten' zoals de blanken in het boek genoemd worden. Bij elkaar een gigantisch veranderproces. In de praktijk wel te verstaan, waarbij je tussen de regels door de theorie van veranderprocessen herkent.

Naast het aangrijpende verhaal heb ik deze autobiografie ervaren als een praktijkuitvoering van het boek 'De zeven eigenschappen voor effectief leiderschap' van Stephen Covey. Deze zeven eigenschappen heeft Nelson Mandela in de praktijk toegepast. Leg ze naast je tijdens het lezen en je herkent ze stuk voor stuk. Vooral de eigenschap 'begrijp eerst voor je begrepen wil worden' heeft hem behoed voor al te spontane reacties en daardoor wist hij bruggen te slaan tussen onmogelijke partijen. Zelfreflectie ontbreekt niet in het boek. De prijs die hij heeft moeten betalen is hoog geweest maar, zo schrijft hij, het staat in de schaduw van de prijs die zijn vrouw en kinderen hebben moet betalen. Zij hebben hem heel lang moeten missen. Zijn periode op Robbeneiland beslaat natuurlijk een groot gedeelte van het boek. Daar heeft hij namelijk meer dan twintig jaar vast gezeten. Dat lijkt saai maar niets is minder waar. In dat hoofdstuk gebeurt heel veel: zijn onderhandelingen met wrede gevangenisdirecteuren, overwinningen die leiden tot kleine privileges, of zijn contacten met bewaarders om maar een paar voorbeelden te noemen. 'De lange weg naar vrijheid' kun je op meerdere manieren lezen: als pure ontspanning, als geschiedenisboek (bijna driehonderd jaar Zuid-Afrikaanse geschiedenis komt aan bod), of als managementboek. In het laatste geval is het dan leuk om de theorie van management en veranderprocessen te koppelen aan de praktijk. Het is dan een boek met voorbeelden waar je zelf de theorie bij kunt plaatsen. Maar ook zonder enige managementcontext is 'De lange weg naar de vrijheid' van Nelson Mandela een absolute aanrader!