Maar nu is er SIT, dat staat voor 'Systematic Inventive Thinking'. SIT is een methode om doelgericht te kunnen vernieuwen. Zoals de titel van het gelijknamige boek aangeeft, is deze methode systematisch en de strakke aanpak verraadt onmiskenbaar een Amerikaanse achtergrond. Omgaan met onzekerheid is in het algemeen niet de sterkste kant van onze Atlantische overburen en zelfs bij zoiets als ideeënontwikkeling kan de structuur blijkbaar leidend zijn.
Hoe werkt SIT? Als we kijken naar de familie van creativiteitstechnieken, draait het bij SIT niet om intuïtie. Ook niet om associatie. En ook niet om confronterende brainstormtechnieken. Gaat het bij brainstormen gewoonlijk om het scheppen van zo min mogelijk beperkingen, SIT gaat uit van precies het tegenovergestelde. Het werken binnen beperkingen is juist de essentie van de methode, omdat die volgens het auteurscollectief Paul Heere, Dorien van der Heijden, Annina van Logtestijn, en Yousri Mandour. Beperkingen geven focus aan de ontwikkeling van ideeën, en veroorzaken zodoende verstoringen in normale denkprocessen die mensen vervolgens dwingen om nieuwe wegen te bewandelen. SIT start bij een bestaand product, proces of dienst in het bedrijf. Vervolgens gaan de vernieuwers aan de slag met vijf denkpatronen, te weten verwijderen en vervangen, vermenigvuldigen, verbinden, opdelen en herschikken, en veranderen van afhankelijkheden. Het voert hier te ver om al deze technieken uit de doeken te doen, daar is het boek juist voor, maar we lichten er als voorbeeld een denktechniek uit. Bij verwijderen en vervangen wordt een essentiële bouwsteen vervangen, waardoor het product onbruikbaar lijkt. Een voorbeeld in het boek is een wc die geen water meer heeft. Door het verwijderen van dit essentiële component, zijn we volgens de auteurs bevrijd van onze fixatie op de essentiële functie van het product. Vervolgens vervangen we de functie met een andere bouwsteen uit de Closed World, de bestaande wereld van het product. Er is ook daadwerkelijk een toilet ontwikkeld dat werkt op basis van papier. Een ander voorbeeld van een product waar een essentiële functie is weggelaten en vervangen is de contactlens. Belangrijk is ook het zogenaamde grasmaaierprincipe: SIT werkt systematisch alle denkrichtingen af. We schreven het al, SIT is Amerikaans en stel je toch eens voor dat je ongecontroleerd van het ene idee naar het andere schiet. Daar moeten de auteurs niets van hebben. Bij het boek zit een audio-cd, die duidelijk bedoeld is voor gebruik in de auto. Natuurlijk zijn zowel het boek als de cd zeer systematisch opgezet, maar de denktechnieken en de vele sprekende voorbeelden, inclusief vele hersenkrakers, maken het lezen van het boek tot een aangenaam tijdverdrijf en de auteurs weten te voorkomen dat het effect van het grasmaaierprincipe zijn catastrofale, saaimakende werk doet. Wel jammer is het dat de inleiding en een paar termen blijkbaar onvertaalbaar zijn uit het Engels, en dat een register ontbreekt. En, er hoort nog wel wat bij. SIT bouwt voort op het werk van de Rus Genrich Altschuller. Hij ontdekte terugkerende patronen bij honderdduizenden patenten. Stalin liet hem natuurlijk oppakken, want innovatie is in een dictatuur een ongewenste activiteit. Nu zijn de meeste bedrijven niet te vergelijken met het Rusland van Stalin, maar de gezagstructuur in heel veel organisaties heeft toch kenmerken van verlicht despotisme. Daarnaast signaleren de auteurs dat technologische vernieuwingen vaak ook moeizaam worden begrepen, zowel binnen als buiten het bedrijf. In het boek wordt de implementatie van ideeën heel summier behandeld, zonder rekening te houden met veranderkundige principes. Dat doet me denken aan de reclamemaker die zijn campagne zag mislukken 'omdat het bedrijf er nog niet klaar voor was'. Dus enige specifieke literatuur als aanvulling op dit boek is meer dan wenselijk. Maar dat neemt niet weg dat 'Systematic Inventive Thinking' op een originele wijze iets toevoegt aan het bestaande instrumentarium voor innovatie.
Over Erwin van de Pol
Drs. Erwin van de Pol CMC RGVME is werkzaam als organisatieadviseur bij Rijnconsult. Van de Pol heeft enige honderden publicaties over management en maatschappelijke ontwikkelingen op zijn naam staan. Hij heeft een aantal professionele prijzen gewonnen waaronder de Management Essay Prijs en Kunst & Zaken Adviseurs Award.
