Na haar succesvolle boek Ego’s en andere ongemakken zet Roos Vonk in Menselijke gebreken voor gevorderden op boeiende wijze de ingezette lijn voort. Opmerkelijk is hoe soepel zij afdaalt uit het professorale vakjargon en ons in toegankelijke, vaak geestige taal deelgenoot maakt van de opmerkelijke resultaten uit psychologisch onderzoek. Een juweeltje dat uitnodigt tot reflectie en bij elk van de 66 onderwerpen een glimlach van herkenning oproept.
Het handzame boekje is geschreven vanuit Vonks specialisme: de sociale psychologie. Maar het is allesbehalve een droog studieboek. Ze mengt de theorie met scherpe observaties van haar studenten én persoonlijke anekdotes, wat het boek luchtig en levendig maakt. De korte, heldere essays worden bovendien ondersteund door verwijzingen naar andere stukken in het boek en naar haar eerdere werk, wat uitnodigt tot speels bladeren en herlezen. Je kunt het lezen zoals het je uitkomt – in brokken, van achter naar voren, of kriskras door elkaar.
Vonk presenteert 66 door haarzelf geselecteerde thema’s, elk geworteld in gedegen psychologisch onderzoek, keurig onderbouwd met bronvermelding op iedere pagina. Op speelse wijze introduceert ze zo tal van begrippen uit haar vakgebied, en legt ze uit hoe onze menselijke zwakheden zich manifesteren – en hoe hardnekkig ze zijn. Er zit ‘voor elk wat wils’ in deze grabbelton van menselijke tekortkomingen. Mijn persoonlijke favorieten? ‘Het persoonlijk immuunsysteem’ (nr. 3) en de ‘morele typecastingtheorie’ (nr. 43). Maar iedere lezer zal zo zijn of haar eigen pareltjes vinden.
De onderliggende boodschap is helder: beoordeel mensen – inclusief jezelf – op gedrag, niet op intenties of drijfveren. Vergeet jezelf en kijk naar buiten. De verklaring in het voorwoord van het 'gevorderden'-niveau vond ik wat gezocht; dit boek voelt eerder als Ego’s en andere ongemakken 1.2 dan als een volledig ‘next level’. Maar eerlijk gezegd is daar helemaal niets mis mee.
Wat mij betreft is er maar één echt kritiekpunt: Vonk weeft op sommige plekken persoonlijke maatschappelijke standpunten door haar essays. Haar vegetarisme is nog tot daar aan toe, maar haar uitgesproken dierenactivisme – vooral haar warrig onderbouwde aanklacht tegen dierproeven – doet het boek als geheel geen goed. Boeken in de Scriptum Psychologie-reeks zouden naar mijn mening gevrijwaard moeten blijven van zulke persoonlijke missies.
Desondanks staat buiten kijf dat Vonk – inmiddels ook bekend van diverse tv-optredens – opnieuw een boek heeft geschreven dat bijdraagt aan meer zelfinzicht. En dat is precies waar ze op mikt. Chapeau!
Over Ger Mouthaan
Ger Mouthaan is business consultant, medeoprichter van 2continue en eigenaar van ViJi bv.
