Het is het denkkader van de leraar dat het verschil maakt, niet zijn competentie. Zo maar een zinnetje uit het boek dat al een behoorlijke discussie kan oproepen in menige school. Het zit hem dus niet in eerste instantie in de competentie van de leerkracht. Dat wil niet zeggen dat competentie er niet toe doet, maar willen scholen hun impact verder vergroten, zullen ze zich moeten toeleggen op mindsets. Het is m.i. goed dat Hattie die term eraan heeft gegeven en niet gekozen heeft voor het eerder gekozen begrip ‘denkkaders’. Mindsets is in het onderwijs onlosmakelijk verbonden met de naam Carol Dweck en de termen ‘fixed en growth mindset’. Dat die mindsets niet alleen voor de leerlingen bedoeld waren was al een eerste ongemakkelijkheid en de tweede is dat er veel meer mindsets zijn. Hattie zet ze op een rij.
Zoals de titel al van het boek aangeeft, gaat het over tien mindsets. Die worden in het boek uitvoerig toegelicht en voorzien van een van een vragenlijst. Elke school, maar ook elke leerkracht kan zich hierop zelf scoren. Ik vind de vragen niet gemakkelijk en vraag me af of die zomaar te gebruiken zijn op scholen. Vrees dat veel leraren zullen vragen: “Wat bedoel je precies met deze vraag?” Neem als voorbeeld de volgende vraag die de respondenten met een ‘1’ (helemaal oneens) of een ‘5’ (helemaal mee eens) moeten beantwoorden: “Ik weet heel goed dat de resultaten van mijn leerlingen mijn impact zichtbaar maken”.
Wat ik positief vind is dat alle mindsets positief geformuleerd zijn. Zo lezen we bij mindset 6: “Ik geef feedback en help leerlingen die te begrijpen. De feedback die ik krijg, probeer ik te begrijpen en ik probeer er naar te handelen”. Een hoofdstuk waarin veel zaken ter tafel kan komen. Wat zou het mooi zijn als de opmerking van Hattie dat “90% van de vragen die gesteld worden over feiten gaan, en gericht zijn het oppervlakkige niveau van leren”, in goed overleg besproken kan worden. Het vereist dan goede dialoogvaardigheden en inhoudelijke kennis (die reikt Hattie aan in dit boek) om een dergelijk gesprek te gaan voeren.
Er staan zoveel zaken en onderwerpen in op het gebied van mindsets dat het lastig lijkt de vraag te beantwoorden ‘waar te beginnen?’ In dit boek staan te veel zaken die een school niet zo maar on-gepasseerd voorbij kunnen laten gaan. Om er een paar te noemen: De meeste feedback die leerlingen elkaar geven, klopt niet. Of: lesgeven in kleinere groepen biedt meer kans op dialoog. Daarnaast stelt Hattie dat leraren verkeerd lijken opgeleid te worden: het lijkt hen te gaan om zoveel mogelijk leerstrategieën toe te passen in plaats van vast te stellen welke effectief zijn.
Wie bekend is met het werk van Hattie, weet dat het hem gaat om ‘impact’. Hij legt de school daarover drie vragen voor: 1. Wat is impact? 2. Hoe weten we of we impact hebben? En 3. Hoeveel impact is voldoende? Impact is Hattie’s overtuiging, een soort visie element. Of in de woorden van de auteur: “Mensen ontketenen revoluties, door hun visies, hun overtuigingen en door hun dromen.”
De vraag is of scholen deze revolutie zullen en willen ontketenen en zich durven te richten op de mindsets van de leraren.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
