Hoe kon het zo uit de hand lopen? Twee managers die elkaar nog net niet in de haren vlogen, maar die verbaal behoorlijk tegen elkaar tekeergingen. Oorzaken genoeg. Maar bij het lezen van Verhalen veranderen kreeg ik steeds meer het idee waar het écht aan lag. We (want ik was een van deze managers) waren elkaar kwijtgeraakt. We praatten. Schreeuwden. Maar vaak langs elkaar heen. En in al dit verbale geweld, misten we waar het werkelijk om ging: ons beider verhaal.
Dagelijkse praktijk
Nu las ik de nodige boeken over storytelling. Ik schreef er zelf een boek over. En toch was ik blij verrast bij het lezen van Verhalen veranderen, geschreven door maar liefst zes auteurs: Saskia Tjepkema, Joeri Kabalt, Martijn van Ooijen, Luc Verheijen, Koen Weber en Lieve Scheepers. Ik weet wanneer ik te maken heb met een goed boek, wanneer ik tijdens het lezen voortdurend de link leg met de dagelijkse praktijk. ‘Dit kan ik gebruiken in mijn rol als storyteller. En dit kan ik toepassen voor mijn eigen bureau. En dit kan ik in de eerstvolgende training inzetten om mijn deelnemers verder te helpen.’ En zo ging het maar door.
Ik was al overtuigd van de kracht van storytelling, maar met de bladzijde die ik las, werd ik enthousiaster over het inzetten van verhalen. In persoonlijke contacten, op de werkvloer en tijdens de trainingen die ik geef. ‘Als je organisaties ziet als een netwerk van samenwerkende mensen, dan zijn gesprekken de plek waar de organisatie tot stand komt. En verhalen geven daarin richting’, aldus de auteurs.
Belevingen
De bovengenoemde uit de hand gelopen meningsverschillen met mijn collega hadden deels misschien voorkomen kunnen worden door ‘verschillende belevingen van de ene en de andere kant de ruimte te geven en uit te wisselen, in de vorm van persoonlijke verhalen. Door te luisteren naar ieders ervaring ontstaan interesse en begrip en kunnen mensen zich beter verplaatsen in de ander. Ze kunnen zich gekend voelen en de ander proberen te begrijpen, zonder dat ze het met de ander eens hoeven te worden.’ En elders schrijven de auteurs: ‘Als mensen elkaars verschillende verhalen beluisteren, leren ze in elk geval dat anderen anders in de film kunnen zitten’.
Verleden en toekomst
Verhalen maken de organisatie en de relaties binnen de organisatie. ‘Met verhalen maken collega’s gezamenlijke beelden van de werkelijkheid – die vervolgens hun handelen bepalen,’ zo stellen de auteurs in het eerste hoofdstuk. ‘Ieder mens, team en organisatie leeft en werkt bewust of onbewust in een bepaald verhaal. En dat heeft invloed.’ Zaak dus verhalen uit het verleden op te halen om de toekomst vorm te geven.
Achttien werkvormen
In hun boek gaan de auteurs uitgebreid in op de vraag hoe je dat kunt doen. Zo bestaat het tweede deel van het boek uit maar liefst achttien werkvormen om in organisaties en tijdens trainingen in te zetten. En zoals gezegd: liefst ga ik er vandaag nog mee aan de slag.
Telefoonspel
Leuk vind ik bijvoorbeeld de oefening ‘Je eigen verhaal als sprookje’. Met deze vorm leren mensen hun eigen verhaal in een ander licht te zien, doordat ze het van een ander terughoren als sprookje. Idee is om een grotere groep te verdelen in kleinere groepjes van drie personen. Iemand in dit trio vertelt zijn verhaal, bijvoorbeeld over een obstakel dat overwonnen moest worden om een bepaald doel te bereiken: ‘Ik wilde dit bereiken, maar liep hier tegenaan…’ Vervolgens schuift iemand uit dit groepje door naar een andere groep, en vertelt hetzelfde verhaal nu in de derde persoon: ‘Er was iemand die dit wilde bereiken, maar die liep tegen een obstakel aan…’ Vervolgens gaat iemand die dat verhaal heeft gehoord terug naar de groep waar het verhaal vandaan kwam, en die vertelt het verhaal in sprookjesvorm. ‘Er was eens een prins, die dit of dat wilde bereiken, en de volgende obstakels moest zien te overwinnen…’ Het is een unieke manier om je eigen verhaal terug te horen. Daardoor krijg je nieuwe inzichten op je eigen ontwikkeling.
Ge-eikel
Sprookjes bestaan niet, hoor je weleens. Maar dat ze ons wel degelijk iets kunnen leren, staat buiten kijf – sterker nog, dit is oorspronkelijk de bedoeling van het vertellen van sprookjes (Zo was het sprookje Roodkapje gericht tegen losbandigheid en een waarschuwing tegen bedrieglijke personen). Wellicht had het vertellen van sprookjes zelfs geholpen het ge-eikel tussen mijn collega-manager en mij op te lossen. Een obstakel dat overwonnen had kunnen worden… Kortom: Was Verhalen veranderen maar eerder verschenen.
Over Henk Jan Kamsteeg
Henk Jan Kamsteeg is eigenaar van het trainingsbureau Proistamenos. Hij geeft trainingen en keynotes op het gebied van o.a. dienend leiderschap, inclusief leiderschap en storytelling. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken zoals Dienend leiderschap, De kracht van het compliment en Spreken met passie; de kracht van storytelling, Inclusief leiderschap en Op weg naar een vitale organisatie
