De wereld verandert in rap tempo en organisaties moeten daarin mee. Om te kunnen overleven moeten bedrijven nu al met de toekomst bezig zijn. Dat schrijven de adviseurs Freija van Duijne en Peter van der Wel in het boek Toekomstverkennen - Het ultieme denken in organisaties. Bedrijven die dat verkennen van de toekomst goed doen, hebben niet alleen meer kans om te overleven, ze doen het ook aanmerkelijk beter dan hun concurrenten die vooral met het hier en nu bezig zijn. De auteurs benadrukken dat toekomstverkennen niet gaat over het voorspellen van de toekomst, maar gaat om met het in kaart brengen van toekomstverwachtingen, toekomstbeelden en mogelijke veranderingen die die onze toekomst bepalen. Zodat bedrijven daar tijdig op kunnen anticiperen.
Toekomstverkennen bestaat uit 7 hoofdstukken, naast een inleiding en uitleiding. De auteurs trappen in hoofdstuk 1 af met bespiegelingen over de waarde van voorspellingen. Wat verstaan we precies onder ‘toekomstverkennen', wanneer is het raadzaam om er mee aan de slag te gaan en wat levert het op? In hoofdstuk 2 nemen de auteurs je mee op een leerzame reis door de geschiedenis. Hoe keken onze voorvaderen aan tegen het verkennen van de toekomst? Van utopia en dystopia tot sciencefiction en futurologie als vakgebied. Denken over verandering is het centrale thema van hoofdstuk 3. Daarin komen we begrippen tegen als VUCA (Volatile, Uncertain, Complex en Ambiguous), trends, glijdende normaliteit, zwarte zwanen, zwakke signalen, wildcards en de known unknows en unknown unknows.
Daarna komt in hoofdstuk 4 het grootste probleem aan bod bij het verkennen van de toekomst, namelijk de belemmeringen in ons menselijke brein. En dat zijn er veel. Zo wordt ons beeld van de werkelijkheid vertroebeld door onze hier-en-nu-bijziendheid (overschatten van de korte termijn en onderschatten van de lange termijn) en zoiets als cognitieve dissonantie. Hoofdstuk 5 gaat vervolgens over een belangrijke succesfactor als je de toekomst gaat verkennen: systeemdenken. Je moet de wereld beschouwen als een complex, dynamisch en adaptief systeem om de ontwikkelingen in zijn totaliteit goed in te kunnen schatten. De gereedschapskist van de futuroloog komt in hoofdstuk 6 aan bod. De auteurs nemen je in vogelvlucht mee langs een groot aantal instrumenten zoals fasering en horizonbepaling, horizonscannen, Delphi-methode, scenariodenken, het verbeelden van de toekomst en windtunneling voor het testen van strategische opties. Het boek sluit af met hoofdstuk 7 over het anticiperen op de toekomst. Met onderwerpen als het bouwen van een strategische radar voor het creëren van inzicht in de toekomst, het ruimte geven aan experimenten, het realiseren van een wendbare organisatie en het belang van persoonlijk leiderschap.
Toekomstverkennen geeft een goed beeld van wat er bij komt kijken als je serieus met het verkennen van de toekomst bezig wilt gaan. Het is geen how-to-do boek, maar een brede introductie in een relatief nieuwe managementdiscipline. Het boek beschrijft hoe het denken over en het verkennen van de toekomst zich door de jaren heen heeft ontwikkeld. Van eenvoudig extrapoleren tot ‘strategic foresight'. Het boek geeft ook een overzicht van de tools die toekomstverkenners kunnen inzetten.
De auteurs van Toekomstverkennen merken terecht op dat het verkennen van de toekomst geen 'quick win' is. Het vraagt om serieuze investeringen in kennis, tijd, geld, mensen en commitment van de top. De kost gaan ook hier voor de baat uit. Om met de Amerikaanse schrijver Mark Twain af te sluiten: ‘Voorspellen is moeilijk vooral als het om de toekomst gaat.'
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
