Laat maar zien

Inleiding 8

1 Mens en beeld 11
1.1 De mens maakt beelden, beelden maken de mens 12
1.2 Beeldenbrein 14
1.3 Opgroeien in een wereld vol beelden 15
1.4 De functies van beelden 16
1.5 Leren met beelden 19

2 Zien en maken 23
2.1 Beelden zien 24
2.2 Beelden maken 24
2.3 Beeldend vormgeven 26
2.4 Productcomponenten 28
2.5 Procescomponenten 38
2.6 Beeldend vormgeven als creatief proces 41
2.7 Variëteit in beeldende werkprocessen 43

3 Beeldend onderwijs 47
3.1 Beeldend onderwijs: daar gaat het om! 48
3.2 Beeldend onderwijs en de kerndoelen 49
3.3 Het basisplan 54
3.4 Procesgerichte didactiek 60

4 Voorbereiding 67
4.1 Stappen bij de lesvoorbereiding 68
4.2 De beginsituatie en de lesactiviteit 68
4.3 Basisplan, doelen en evaluatiecriteria 71
4.4 Inrichting van de leeromgeving 75
4.5 De lesfasenbeschrijving 77

5 Oriënteren 83
5.1 Neerzetten van referentiekaders 84
5.2 Introduceren is inspireren 84
5.3 Informeren 91
5.4 Instrueren 95
5.5 Variëren met de volgorde 100

6 Begeleiding van het creatieve proces 103
6.1 Beeldend vormgeven als creatief proces 104
6.2 Creativiteit stimulerende interventies 106
6.3 Verloop van het werkproces 113
6.4 Typerende situaties 118
6.5 Klassenmanagement 125

7 Nabeschouwen en evalueren 129
7.1 Nabeschouwen 130
7.2 Evalueren en beoordelen met de kinderen 136
7.3 Registreren en rapporteren 140
7.4 Presenteren en exposeren 142
7.5 Reflecteren op basis van de evaluatie 143

8 Beeldaspecten 151
8.1 Kennis over beeldaspecten 152
8.2 Ruimte 153
8.3 Kleur 159
8.4 Vorm 165
8.5 Textuur 169
8.6 Compositie 171

9 Materialen en werkvormen 181
9.1 Materialen op de basisschool 182
9.2 Tekenen 182
9.3 Schilderen 188
9.4 Drukvormen 192
9.5 Textiele werkvormen 196
9.6 Werken met papier en karton 200
9.7 Plastische werkvormen 203
9.8 Constructieve werkvormen 209
9.9 Digitale werkvormen 214

10 Waarneming, beeldbeschouwing en cultuureducatie 217
10.1 Beelden en waarnemen 218
10.2 Leren kijken en beeldanalyse 223
10.3 Kinderen beoordelen beeldende kunst 225
10.4 Beschouwen als lesactiviteit 227
10.5 Cultuureducatie 233

11 Sporen van ontwikkeling 241
11.1 Onderwijs en beeldende ontwikkeling 242
11.2 Typische kenmerken in de beeldende ontwikkeling 247
11.3 Beeldende ontwikkeling in brede zin 254
11.4 Onderbouw, 4 tot 6 jaar: spelen en volgen 256
11.5 De middenbouw, 6 tot 9 jaar: onderzoekers, hoe zit dat eigenlijk? 264
11.6 De bovenbouw, 9 tot 12 jaar: wie ben ik, wie ben jij? 272

12 Leeftijdskarakteristieken 281
12.1 Beeldend onderwijs op maat 282
12.2 Karakteristieken voor beeldend onderwijs in de onderbouw 285
12.3 Karakteristieken voor beeldend onderwijs in de middenbouw 290
12.4 Karakteristieken voor beeldend onderwijs in de bovenbouw 296

13 Aanbod en samenhang 303
13.1 Kaders, keuzes en uitdagingen 304
13.2 Inventariseren en op maat maken 306
13.3 Beeldend onderwijs ontwerpen 310
13.4 Thematisch werken in samenhang 319

14 Leerlijnen 329
14.1 Beeldend onderwijs en het begrip leerlijn 330
14.2 Leerlijnen vanuit het cirkelmode 332
14.3 Soorten leerlijnen 337
14.4 Werken aan eigen leerlijnen 340

Literatuur 343
Illustratieverantwoording 347
Register 348
Over de auteurs 350