Voorwoord V
Hoofdstuk 1 Inleiding bedrijfsfaillissementen 1
1.1 Faillissementen: aantallen, percentages stabiel, fluctuaties door crises en wetgeving 1
1.2 Behandeling van faillissementen in Nederland 3
1.3 Nederlands onderzoek naar faillissementsoorzaken en fraude 4
1.4 Doorstarten en opnieuw beginnen door ondernemers en werknemers 6
1.5 Financiële belangen 7
1.5.1 Totalen, last bij crediteuren in faillissementen 7
1.5.2 Stoppen zonder faillissement, redenen stoppen idem 9
1.5.3 Financieel niet kunnen bolwerken is de norm 9
1.5.4 Rendement geen oorzaak faillissement 10
1.6 De lange aanloop naar het faillissement, externe ontwikkelingen met meer risico 11
1.7 Knelpunten bij reorganisaties, kans op succesvolle verandering is gering 12
1.8 Lessen uit de vredesbemiddeling voor de reorganisatiepraktijk 12
1.9 Ontwikkelingen binnen bedrijven 14
1.9.1 Complexiteit, communicatieproblemen 14
1.9.2 Interne beheersingsmaatregelen maar niet in control 14
1.9.3 Overbelasting top leidt tot minder commitment 15
1.9.4 Beloning aan de top is vaak over de top 16
1.9.5 Toezicht neemt toe maar is geen wondermiddel 17
1.9.6 Het toepassen van lessen uit het verleden is moeilijk 17
1.10 Ontwikkelingen in de omgeving van bedrijven 18
1.10.1 Korte levensduur bedrijven 18
1.10.2 Strategie gericht op overleven werkt niet 19
1.10.3 Vervlakking van het aanbod door besparing op onderzoek en lonen 20
1.10.4 Wachten op kredietverlening 21
1.10.5 Vervlakking van het aanbod door clustering 22
1.10.6 Besturen in ontwikkeling 23
1.11 Crediteuren en andere belanghebbenden 23
1.11.1 Verharding, bedrijven en crediteuren nemen meer afstand 23
1.11.2 Als de stoppen doorslaan is het bedrijf speelbal van zijn omgeving 24
1.11.3 Meer afstand tot bedrijven is algemeen 25
1.12 Tijdverloop drukt zwaar op het hersteltraject 26
1.13 Crisisvoorspelling en herstel in het algemeen en de context 26
Hoofdstuk 2 Oorzaken van bedrijfsfaillissementen 29
2.1 Nederlands oorzakenonderzoek (vervolg) 29
2.2 Wat we zien, de praktijk 31
2.2.1 Inleiding 31
2.2.2 Verander(en)de markt 32
2.2.3 Zelfoverschatting 33
2.2.4 Gemis kennis ondernemerschap 33
2.3 Buitenlands oorzakenonderzoek 34
2.3.1 Dun & Bradstreet 34
2.3.2 Buccino 35
2.3.3 Bibeault 36
2.3.4 Roland Berger 36
2.3.5 Veranderende markten en niet lukken aan te passen, hoofdoorzaken 37
2.4 Dominante bestuurders 37
2.4.1 Dominantie 37
2.4.2 Kritiekloosheid en isolement van de top 38
2.4.3 Verspreiding en gevolgen 38
2.4.4 Hoe vaak komt het voor 39
2.4.5 Narcisme 41
2.4.6 Wat nu? 43
2.5 Slechte strategische beslissingen 44
2.5.1 Inleiding 44
2.5.2 Strategische besluitvorming 45
2.5.3 Herkenning 46
2.5.3.1 Risicomodellen 46
2.5.3.2 Rechtspraak 47
2.5.3.3 Hoe verder? 48
2.6 Conclusie oorzaken 49
2.7 Vervolgvraag 49
Hoofdstuk 3 Waarneming en besluitvorming 51
3.1 Inleiding 51
3.2 Behavorial economics 51
3.3 Inschatting van kansen algemeen 52
3.4 Biases en framing 53
3.5 Groepsgedrag 54
3.5.1 Voorbeelden 54
3.5.2 Definitie 56
3.5.3 Drie bijzonderheden 56
3.5.3.1 Groepsgrootte 56
3.5.3.2 Gewoonten 57
3.5.3.3 Complexiteit 57
3.5.4 Aan groepsgedrag zelf ontsnappen? 58
3.5.5 Groepsgedrag veranderen is zwaar 59
3.5.5.1 Algemeen 59
3.5.5.2 Druk 60
3.5.6 De kracht van het groepsproces: veranderen in het gelid of uitstoting 61
3.5.7 Herkenning (I) 62
3.5.8 Cohesie is goed maar kan ondermeer het toezicht verlammen 62
3.5.9 Herkenning (II) 63
3.5.10 Voor verandering is een hulpsysteem wenselijk 64
3.6 Heuristieken 64
3.6.1 Voorbeeld en gevolg 64
3.6.2 Representativiteit 65
3.6.3 Beschikbaarheid 66
3.6.4 Aanpassing en verankering 67
3.7 Fundamentele toeschrijvingsfout 68
3.7.1 Inleiding 68
3.7.2 Voorbeeld en gevolg 69
3.7.3 Begrijpen is nog geen aansturen, enige sociale druk helpt 70
3.8 Loss aversion 72
3.8.1 Inleiding 72
3.8.2 Voorbeeld en gevolg 73
3.8.3 Ontsnappen 74
3.9 Endowment effect 74
3.9.1 Inleiding 74
3.9.2 Voorbeeld en gevolg 75
3.10 Hindsight bias 76
3.10.1 Inleiding 76
3.10.2 Voorbeeld en gevolg 76
3.11 Intrusie 78
3.11.1 Inleiding 78
3.11.2 Werking 79
3.11.2.1 Algemeen 79
3.11.2.2 Evolutionaire last, waarnemen en denken houdt hulpsysteem mogelijk 80
3.11.3 Voorbeeld en gevolg 81
3.12 Conclusie waarneming en besluitvorming 81
3.13 Vervolgvraag 82
Hoofdstuk 4 Hersenwerking en energie 83
4.1 Inleiding 83
4.2 Linker- en rechterhersenhelft 83
4.2.1 Inleiding 83
4.2.2 Verdeling hersenhelften en werking 84
4.2.3 Rechterhersenhelft is letterlijk out-of-the-box 86
4.2.4 Voorbeeld en gevolg 86
4.2.5 Conclusie hersenhelften 87
4.2.6 Vervolgvraag 88
4.2.7 Hoe er uit, algemeen voorschotje 88
4.3 Wilskracht, energie 88
4.3.1 Alles kost energie uit dezelfde pot 88
4.3.2 Twee oplossingen voor de energiebeperkingen 90
4.3.2.1 (1) Binding vooraf 90
4.3.2.2 (2) Bewaren voor noodgevallen 90
4.3.2.3 Oplossing in hulpsysteem is maatwerk 92
4.3.3 Voorbeeld en gevolg 92
4.3.4 Oorzaak, nieuwe noodgevallen 93
4.3.5 Conclusie energie 94
Hoofdstuk 5 Maatregelen 95
5.1 Inleiding en doel 95
5.2 Besturen: doen 95
5.2.1 Doen: meer doen aan strategie 95
5.2.1.1 Inleiding 96
5.2.1.2 Intensief, zelf en levendig 96
5.2.1.3 Verder vooruit zien 97
5.2.1.4 Meer tijd 98
5.2.1.5 Toezicht borgt en doet mee 99
5.2.2 Doen: onderzoeken markt, uitproberen 100
5.2.2.1 Inleiding 100
5.2.2.2 Bedreigingen 101
5.2.2.3 Afstand verkleinen voor de invloed van het nieuwe 101
5.2.2.4 Meedoen 102
5.2.2.5 Toezicht 102
5.2.3 Doen: gelijkheid doen 102
5.2.3.1 Inleiding 102
5.2.3.2 Extern, relaties persoonlijk actief warm houden 103
5.2.3.3 Intern 104
5.2.3.3.1 Terughoudendheid door afstand, gevolgen 104
5.2.3.3.2 Met breder belang: vertrouwen, nieuwsgierigheid en toekomstgerichtheid 105
5.2.3.3.3 Fairness en beloning 105
5.2.3.3.4 Zelf denken, conclusie gelijkheid doen 106
5.3 Besturen: rust 106
5.3.1 Rust: werkbelasting beperken en door-luisteren 106
5.3.1.1 Inleiding 107
5.3.1.2 Binding vooraf: tijd vrijspelen 107
5.3.1.3 Het goede voorbeeld geven borgt 108
5.4 Besluitvormingstechnieken 108
5.4.1 Inleiding 108
5.4.2 Voorbeelden 109
5.5 De bestuurder 111
5.5.1 Inleiding 111
5.5.2 Branche ervaring en persoonlijke eigenschappen 111
5.5.3 Omvang bestuur en diversiteit 112
5.6 Corporate governance 112
5.6.1 Plaatsing corporate governance code 112
5.6.2 Code beschrijft bestaande ‘best practices’ en geeft taakverdeling voor hoofdactoren 112
5.6.3 Toepassingsbereik code neemt toe 113
5.6.4 Werkzaamheid van de code en wat de praktijk verder wil 113
5.6.5 Wetenschap en toezicht ontwikkelt zich binnen de grenzen van de code 114
5.6.6 Goed bestuur en inpasbaarheid van wat de praktijk verder wil 115
5.6.7 Vijftien regels voor gezonde continuïteit 117
Noten 119
