Beginselen van het Nederlandse staatsrecht

Voorwoord / V
Afkortingen / XV

Hoofdstuk 1 Inleiding / 1
1.1. Benadering van het begrip staat / 1
1.2. Verdeling van de staatsmacht over verschillende organen / 5
1.3. De democratische rechtsstaat / 7
1.4. Grondregels van een democratisch-rechtsstatelijke staatsorganisatie / 9
1.5. Historische ontwikkeling van een democratisch rechtsstatelijke staatsorganisatie / 16
1.6. Historisch-systematische methode / 17

Hoofdstuk 2 De bronnen van het staatsrecht / 19
2.1. Bronnen van het staatsrecht / 19
2.2. Geschiedenis van de Grondwet / 19
2.3. Betekenis van de Grondwet voor het staatsrecht / 22
2.4. Inhoud en systeem van de Grondwet / 24
2.5. Ongeschreven staatsrecht / 28
2.6. Verdere bronnen van staatsrecht / 29
2.7. Staatsrechtelijke band met Aruba, Curaçao en Sint Maarten / 31
2.8. De betekenis van internationaal recht voor het staatsrecht / 31

Hoofdstuk 3 De werking van het staatsrecht / 35
3.1. Territoriale en personele werking / 35
3.2. Het grondgebied / 36
3.3. Betekenis van het Nederlanderschap / 38
3.4. Vreemdelingen / 40
3.5. Regeling Nederlanderschap / 43

Hoofdstuk 4 De Europese Unie / 45
4.1. Inleiding / 45
4.2. Geschiedenis / 45
4.3. Instellingen / 48
4.4. De doorwerking van het EU-recht / 53
4.5. Betekenis van de Europese Unie voor Nederland / 54

Hoofdstuk 5 De regering / 57
5.1. Inleiding / 57
5.2. De regering, een samengesteld orgaan / 58
5.3. De Koning / 59
5.4. De troonopvolging / 60
5.5. De ministers / 63
5.6. De ministerraad / 64
5.7. De minister-president / 68
5.8. De staatssecretarissen / 69

Hoofdstuk 6 De Staten-Generaal / 73
6.1. Tweekamerstelsel / 73
6.2. Tweede Kamer: samenstelling, onafhankelijkheid / 76
6.3. Tweede Kamer: verkiesbaarheid / 78
6.4. Tweede Kamer: actief kiesrecht / 78
6.5. Algemeen kiesrecht / 78
6.6. Kiesstelsels / 80
6.7. Eerste Kamer / 87
6.8. Incompatibiliteiten / 88

Hoofdstuk 7 Raad van State, Algemene Rekenkamer, Nationale ombudsman en vaste colleges van advies / 91
7.1. Raad van State / 91
7.2. Bevoegdheden van de Raad van State / 92
7.3. Werkwijze van de Raad van State / 94
7.4. De Algemene Rekenkamer / 95
7.5. De Nationale ombudsman / 98
7.6. Vaste colleges van advies / 100

Hoofdstuk 8 De verhouding van parlement, ministers en Koning / 103
8.1. Inleiding / 103
8.2. Het absolute koningschap. Ontwikkeling in Engeland / 104
8.3. Ontwikkeling in Nederland / 106
8.4. Strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid / 107
8.5. De politieke ministeriële verantwoordelijkheid en het parlementaire stelsel / 109
8.6. Koning en ministers / 110
8.7. Regering en Staten-Generaal / 112
8.8. De kabinetsformatie / 116
8.9. De effectuering van de parlementaire invloed / 119
8.10. Het inlichtingenrecht en de informatiepositie / 120
8.11. De motie / 123
8.12. Het recht van enquête / 124
8.13. Overleg tussen regering en parlement / 126
8.14. De parlementaire controle op de Europese Unie / 128
8.15. De vertrouwensnorm / 132
8.16. Kamerontbinding / 135

Hoofdstuk 9 Wetgeving / 139
9.1. Organen en functie / 139
9.2. De wetgever / 140
9.3. Het legaliteitsbeginsel / 140
9.4. De totstandkoming van de wet. Interne voorbereiding door de regering / 144
9.5. Voorbereidend onderzoek door de Tweede Kamer / 147
9.6. Plenaire behandeling. Amendementen / 147
9.7. Behandeling in de Eerste Kamer / 149
9.8. Bekrachtiging door de Koning / 151
9.9. Referendum en burgerinitiatief / 151
9.10. Initiatiefvoorstel / 153
9.11. Bekendmaking en inwerkingtreding van de wetten / 154
9.12. Gedecentraliseerde wetgeving / 155
9.13. Gedelegeerde wetgeving / 156
9.14. Delegatie aan de regering, algemene maatregelen van bestuur / 157
9.15. Delegatie aan de minister, ministeriële regeling / 160
9.16. Controle van het parlement op gedelegeerde wetgeving / 161
9.17. Beleidsregels / 163
9.18. Noodrecht / 165

Hoofdstuk 10 Herziening van de Grondwet / 167
10.1. Procedure van grondwetsherziening / 167
10.2. Grondwettelijk overgangsrecht / 172

Hoofdstuk 11 Bestuur / 175
11.1. Het bestuur / 175
11.2. De organisatie van het bestuur / 177
11.3. Parlementaire controle op het beleid / 180
11.4. Het bestuursapparaat / 181
11.5. Gedecentraliseerd en gedeconcentreerd bestuur / 183
11.6. Territoriale en functionele decentralisatie / 185
11.7. De typische bestuursdaden: de beschikking en het plan / 186
11.8. Openbaarheid / 188

Hoofdstuk 12 Financiën, buitenlands beleid, defensie en staatsnoodrecht / 191
12.1. Speciale regelingen in Grondwet voor financiën, buitenlands beleid, defensie en staatsnoodrecht / 191
12.2. Het bestuur van de financiën / 191
12.3. Het bestuur van de buitenlandse betrekkingen / 196
12.4. Het bestuur van de defensie / 204
12.5. Noodrecht / 206

Hoofdstuk 13 Rechtspraak / 213
13.1. Strafrechtspraak / 213
13.2. Burgerlijke rechtspraak / 214
13.3. Bestuursrechtspraak / 215
13.4. De rechterlijke macht / 216
13.5. Waarborgen van onafhankelijkheid / 217
13.6. De Hoge Raad der Nederlanden / 217
13.7. Controle van de rechter op de wetgeving / 219
13.8. Rechtsbescherming tegen de overheid / 223
13.9. Rechter of bestuur? / 224
13.10. Controle op de rechter / 226

Hoofdstuk 14 De grondrechten / 227
I ALGEMENE LEERSTUKKEN / 227
14.1. Begrip en ontstaan der grondrechten / 227
14.2. Verschillende typen grondrechten / 229
14.3. Internationale regeling van grondrechten / 231
14.4. Horizontale werking van grondrechten / 237
14.5. Beperking van grondrechten / 239
II ENKELE GRONDRECHTEN NADER BEZIEN / 241
14.6. Indeling van grondrechten / 241
14.7. Gelijkheidsrechten / 242
14.8. Vrijheidsrechten / 250
14.9. Privacyrechten / 261
14.10. Godsdienst, levensovertuiging, onderwijsvrijheid / 268
14.11. Rechtsplegingsrechten / 273
14.12. Overige grondrechten / 275

Hoofdstuk 15 De gedecentraliseerde eenheidsstaat / 279
15.1. Het beginsel van de decentralisatie / 279
15.2. Twee vormen van decentralisatie: autonomie en medebewind / 281
15.3. Interbestuurlijk toezicht / 283
15.4. Vernietiging / 284
15.5. Voorziening bij taakverwaarlozing / 286
15.6. Goedkeuring / 287
15.7. Co-existentie van wetten en verordeningen / 288
15.8. Financiële verhouding / 289
15.9. De toekomst van de decentrale overheden / 290

Hoofdstuk 16 Provincies, gemeenten en waterschappen / 293
I DE PROVINCIE / 293
16.1. De oorsprong van de provincies / 293
16.2. De provinciale organen / 294
16.3. Provinciale staten / 295
16.4. Gedeputeerde staten / 297
16.5. De commissaris van de Koning / 299
16.6. De provinciale verordening / 302
16.7. Interbestuurlijk toezicht / 302
II DE GEMEENTE / 303
16.8. De oorsprong van de gemeenten / 303
16.9. De organen van de gemeente / 304
16.10. De gemeenteraad / 304
16.11. Het college van burgemeester en wethouders / 307
16.12. De burgemeester / 309
16.13. Verantwoordingsplicht van college van burgemeester en wethouders en van de burgemeester / 314
16.14. De gemeentelijke verordening / 315
16.15. Interbestuurlijk toezicht / 320
16.16. Samenwerking van gemeenten / 322
III HET WATERSCHAP / 324
16.17. Taken en bevoegdheden van de waterschappen / 324

Hoofdstuk 17 De structuur van het Koninkrijk / 327
17.1. Inleiding / 327
17.2. De verhouding tussen het Statuut en de Grondwet / 330
17.3. Grondslagen van het Statuut / 330
17.4. De organen van het Koninkrijk / 332
17.5. De rijkswetgeving / 333
17.6. Verdragen / 336
17.7. Samenwerking / 337
17.8. Toetsingsrecht door de rechter / 337
17.9. Wijziging van het Statuut / 339

Register van artikelen van de Grondwet / 341
Jurisprudentieregister / 347
Zakenregister / 357