‘Focus is het nieuwe IQ’

Wat verstaat u onder diep werk?
Diep werk is het vermogen om op een intens geconcentreerde manier bezig te zijn met taken die het uiterste van onze intellectuele competenties vergen. Deze vaardigheid is noodzakelijk om maximaal te kunnen presteren, maar staat in moderne werkomgevingen steeds meer onder druk. Kenniswerkers laten zich om de haverklap storen door vergaderingen, emails of tekstberichtjes, niet alleen onder werktijd, maar ook na kantooruren. En omdat interrupties zo verslavend zijn, voelen we ons ook tijdens het concentreren steeds minder op ons gemak. Veel mensen zijn er inmiddels aan gewend om bij het minste spoortje van verveling naar afleiding te zoeken.

Is afleiding bij kenniswerkers niet iets van alle tijden?
Interrupties zijn in de moderne economie altijd een probleem geweest, maar de mate van afleiding waaraan we vandaag de dag blootstaan is ongekend. Bovendien neemt de populariteit van de technologie die hiervoor verantwoordelijk is, zoals smartphones en sociale media, nog steeds toe. Wat het probleem verergert is dat het oppervlakkige kenniswerk inmiddels grotendeels is geautomatiseerd of uitbesteed wordt aan lagelonenlanden, en dat de posities die overblijven juist een hogere mate van concentratie vereisen. Dus je ziet dat we cognitief verzwakt raken op precies hetzelfde moment als waarin diep werk voor onze samenleving waardevoller wordt.

Voorziet u op den duur een afname in arbeidsproductiviteit?
Ik denk dat we daar momenteel al de kiem van zien. In de Verenigde Staten is de niet-industriële productiviteit de afgelopen jaren bijvoorbeeld niet significant gestegen, ook al is het inmiddels mogelijk om praktisch iedereen waar dan ook ter wereld op elk moment van de dag te bereiken. Er spelen uiteraard meer factoren mee, maar als IT echt zo'n game changer is, zou je op macro-economisch niveau een positiever effect verwachten. Ik denk dat de winst die we hebben geboekt met nieuwe technologieën grotendeels teniet wordt gedaan door ons verminderde concentratievermogen. Als we niets ondernemen zal die daling zich alleen maar voortzetten, zeker bij de nieuwe generatie kenniswerkers die is opgegroeid met internet en smartphones. Mensen die in staat zijn tot diep werk zullen daarom een significante voorsprong hebben op anderen. Focus is in dat opzicht het nieuwe IQ. 

Hoe is de vaardigheid van diep werk te ontwikkelen?
Door niet alleen systematisch te oefenen, maar ook door er een gezonde levenshouding op na te houden. Diep werk is wat dat betreft als topsport. Je trainingsschema moet er in de eerste plaats op gericht zijn om je focus terug te brengen. Verzin een taak waarop je je tien minuten volledig kunt concentreren, en probeer die aandachtsspanne na verloop van tijd met telkens vijf minuten uit te bouwen. Daarnaast is het minstens zo belangrijk om jezelf af te wennen om om de haverklap je Facebook-account of je Twitter-feed te checken. Vandaar dat ik mensen adviseer om verveling te omarmen. Daarmee bedoel ik niet dat je elke vorm van verstrooing uit je leven moet bannen. Maar het automatisme waarmee mensen naar hun smartphone grijpen, is het cognitieve equivalent van junkfood of roken. Het onderscheid tussen privé en werktijd doet daar niets aan af. Je brein ziet het verschil niet. Net zoals je lichaam er ook niet akkoord mee gaat als je besluit om alleen maar buiten de sportschool te roken.

Wat is uw advies voor managers wier werkdag bepaald wordt door een onafgebroken reeks van interrupties?
Het heeft geen zin om te wachten tot een periode zonder interrupties zich aandient. Je moet ervoor vechten. Zelf plan ik mijn periodes van diep werk minimaal een maand van tevoren in. Ik ben op die momenten gewoon niet bereikbaar, net zoals dat het geval zou zijn als ik een vergadering zou bijwonen of een zakenreis zou maken. Daarnaast is het geen wet van Meden en Perzen dat management een kwestie van interrupties is. Ik stond er bijvoorbeeld van te kijken hoeveel bedrijven inmiddels hebben besloten om email helemaal af te schaffen. Het idee dat de invulling van kantooruren zich voornamelijk ontvouwt aan de hand van een aantal ad hoc berichtjes zonder enige onderlinge samenhang lijkt me sowieso gedateerd. Over een jaar of twintig zal de communicatie op de werkvloer ongetwijfeld een stuk gestructureerder en efficiënter verlopen.

Hoe overtuig je je werknemers van het belang van diep werk?
Overtuigen is niet moeilijk. De meeste mensen snakken naar diep werk, omdat intense concentratie op een specifieke taak steevast tot meer professionele voldoening leidt. De vraag is echter hoe je het moet managen. Diep werk is niet iets dat je de hele dag kunt volhouden. Zelfs de meest getrainde geesten lukt het niet om meer dan vier uur per dag in opperste concentratie door te brengen. Bovendien zijn triviale activiteiten niet alleen onvermijdelijk, maar soms zelfs noodzakelijk. Maar als iedereen weet wat van hem of haar verwacht wordt en je de juiste mix tussen diep en oppervlakkig werk hanteert, blijkt het mogelijk om in een relatief korte tijd zelfs de meest starre bedrijfsculturen blijvend om te vormen.

Zijn hier ook fysieke veranderingen op kantoor voor nodig?
Ik ben geen fan van open werkvloeren. Het klopt dat die soms tot spontane creativiteit en toevallige doorbraken leiden, maar dat gaat wel ten koste van negentig procent van de activiteiten die een werknemer überhaupt waardevol maken. Diep werk dient te worden uitgevoerd in een aparte en afgesloten ruimte. Ik vergelijk het wel eens met fabrieksvloer. Je kunt ervoor kiezen om de beschermhoezen van het materiaal te verwijderen zodat het makkelijker wordt om een onderdeel te vervangen, maar daarmee stel je het innerste ook bloot aan stof, wat de capaciteit nadelig kan beïnvloeden. Iets vergelijkbaars gaat ook op voor onze cognitieve vaardigheden. Als je het menselijke brein in een omgeving plaatst vol onvermijdelijke en onvoorspelbare afleidingen, zal het zich uiteindelijk net zo gaan gedragen als een slecht onderhouden machine.