1. Pak het eenvoudig aan. Er zijn tientallen benaderingen voor het managen van risico’s in omloop. In feite komen ze allemaal op hetzelfde neer: wat zijn de risico’s die je doelen bedreigen, hoe groot zijn ze en wat ga je er aan doen? Risicogestuurd werken is dergelijke vragen expliciet beantwoorden en waar nodig actie ondernemen. Soms is bewust niets doen overigens een prima optie.
2. Ga uit van doelen. Een risico kun je zien als het effect van onzekerheid op doelen. Dat kunnen je persoonlijke werkdoelen zijn, doelen van je afdeling of organisatie-brede doelen. Zonder doelen heb je dus geen risico’s, en ben je doelloos bezig. Weinig organisaties houden dat lang vol. Heldere doelen zijn dus het startpunt voor het omgaan met risico’s. Af en toe doelen bijstellen hoort daar ook bij.
3. Kijk verder dan de financiële effecten. Optredende risico’s kosten niet alleen geld, bijvoorbeeld voor het compenseren van schade of de uitloop van een project. Soms is de gezondheid van medewerkers of klanten in het geding. Niet zelden geeft een optredend risico de reputatie van een organisatie een forse deuk. Houdt daarom rekening met meerdere effecten bij het omgaan met risico’s.
4. Stop met standaardisatie. Er zijn nogal wat organisaties die het omgaan met risico’s willen standaardiseren. Eén aanpak en protocol voor het hele bedrijf, met de bijbehorende spreadsheet. Dit gaat voorbij aan de verschillende werkwijzen binnen dezelfde organisatie. Risicogestuurd werken betekent omgaan met risico’s inbedden in al bestaande werkprocessen. Standaardisatie, hoe aantrekkelijk het ook lijkt, is dan niet altijd functioneel.
5. Benut diversiteit. Eén van de pijlers voor het effectief omgaan met risico’s is openstaan voor verschillen in risicoperceptie. Verschillende personen schatten op basis van dezelfde informatie risico’s verschillend in. Dit is geen kwestie van goed of fout, maar van anders. Door diversiteit te organiseren krijg je verschillende visies op risico’s, en daarmee meer mogelijkheden om de optimale aanpak te bepalen, gegeven je doelen.
6. Organiseer eigenaarschap. Risico’s zonder eigenaar dolen als een wees door de organisatie. Iedereen heeft het waarschijnlijk al druk genoeg en weinigen zullen zich spontaan over zo’n risico bekommeren. Totdat het is opgetreden… Maak daarom duidelijke afspraken wie verantwoordelijk is voor welke risico’s, evenals dat voor doelen of ‘targets’ gebeurt.
7. Nodig uit. Dit hoort bij de voorgaande tip over eigenaarschap. Afdwingen werkt zelden, en al helemaal niet als het over iets gevoeligs als omgaan met risico’s gaat. Iedereen een dagdeel cursus laten volgen en dan verplicht risicogestuurd werken is geen optie. Bied daarbij de ruimte en waar nodig hulp aan om risico’s te leren hanteren. En laat zien wat het voor wie oplevert.
8. Vertrouw meer en tolereer minder. Te vaak wordt risicomanagement meer gebruikt als instrument voor verantwoording, dan als hulpmiddel om onder onzekerheid doelen te realiseren. Vertrouw op de professionaliteit van managers en medewerkers. Als ze verantwoordelijk zijn voor doelen, dan zijn ze dat ook voor de bijbehorende risico’s. Als dat vertrouwen doelbewust wordt geschonden is er een serieus probleem. Tolereer dat niet.
9. Beperk de omvang. Hoeveel risicomanagement is genoeg? Is er wel een aparte afdeling risicomanagement nodig, met aparte risicomanagers? Of kan het omgaan met risico’s in de lijnorganisaties en projecten worden verankerd? Hoeveel risicorapportage is functioneel, zodat het geen papieren tijger wordt? Dit zijn relevante vragen om te vermijden dat risicomanagement te groot en te ingewikkeld wordt gemaakt.
10. Laat onzekerheid toe. Dit raakt het hart van risicogestuurd werken. Het gebruikelijke risicomanagement wil wel eens de indruk wekken dat daarmee alles onder controle is. Dit is een kansloze illusie. Risicogestuurd werken betekent gegeven de omstandigheden optimaal omgaan met risico’s en daarbij accepteren dat er echt nog wel eens wat mis gaat. Volledige controle over onzekerheid is een illusie. Risicogestuurd werken prikt die door.
Martin van Staveren helpt managers en professionals in organisaties met het ontwikkelen van risicogestuurd werken. Dit om organisatiedoelen ondanks risico’s te kunnen realiseren. Hij is auteur van Risicogestuurd werken in de praktijk.
Volgende week geeft Van Staveren weer 10 tips.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
