Op werkdagen voor 23:00 besteld, morgen in huis Gratis verzending vanaf €20
010-4731397

Achtergrond

'Toys for the boys', maar is het ook meer? - Een kritische bespreking van (communicatie)spellen

0 | 23 augustus 2006 | 8-11 minuten leestijd
Een bedrijf runnen is bepaald geen spelletje, maar ondernemers en managers daarbij hélpen kennelijk wel. Althans, dat zou je kunnen concluderen uit het groeiend aantal 'toys for the boys (and girls)' waarmee - als waren het organisatiebegeleiders - geld verdiend wordt. Sinds Gerrickens zijn veelgeprezen 'Kwaliteitenspel' op de markt bracht, is het aantal spellen voor persoonlijke en teameffectiviteit fors gegroeid. Bert Peene kan zich niet voorstellen dat er nog trainers zijn die niet een aantal van die speeltjes in hun 'toolkit' hebben. In dit artikel werpt hij (in vervolg op een eerder in Manager & Literatuur verschenen artikel) een kritische blik op een aantal recent uitgebrachte 'spellen'. Tijdgeest Vooral uitgeverij Thema, een dochteronderneming van trainingsinstituut Schouten en Nelissen, heeft zich in rap tempo als producent van dit soort materialen ontwikkeld. Da's leuk - verandering van spijs doet immers eten - en handig - je hoeft niet steeds zelf iets te bedenken. Bovendien sluit het prima aan bij de tijdgeest: de beleveniseconomie heeft ook in de trainings- en conferentieruimten zijn intrede gedaan. Maar leuk en handig zijn niet de belangrijkste criteria om dit soort spelletjes te beoordelen; ze moeten vooral functioneel zijn. Op een speelse manier iets leren: daar gaat het om. En dan bedoel ik dat 'iets' niet al te letterlijk, want ik vind dat je met een goed spel ook de diepte in moet kunnen. Je moet er als trainer/begeleider op diverse niveaus mee uit de voeten kunnen. Zie daar het referentiekader voor dit artikel. Weinig prikkelend Uit de vele spellen die de laatste maanden verschenen zijn, heb ik er drie gekozen die mij vooral aanspraken omdat ze goed aansluiten bij de opdrachten waarmee ik mij doorgaans bezighoud: 'Het Cultuurspel', 'Het Klantenspel' en 'Het Grote Beïnvloedingsspel'. 'Het Grote Beïnvloedingsspel' is gebaseerd op de bekende Roos van Leary, een model dat leert hoe wij op een effectieve manier het gedrag van anderen kunnen beïnvloeden. Communicatie is een kwestie van weten wat je wilt bereiken en daarop je handelwijze afstemmen, aldus Leary. Dat klinkt gemakkelijker dan het is, vooral in situaties waarin onze belangen haaks lijken te staan op die van anderen. Dan kiezen we te vaak voor een halfslachtige benadering - subassertief - of we slaan door naar de andere kant en reageren juist agressief. 'Het Grote Beïnvloedingsspel' wil de gebruiker helpen de juiste (lees: de meest doeltreffende) communicatiestijl te kiezen. Daartoe hebben Van Dijk en Moes 80 speelkaarten met voorbeeldsituaties ontwikkeld. Iedere kaart is op dezelfde manier opgebouwd. De bovenste regel geeft één van de communicatiestijlen uit de Roos weer, bijvoorbeeld 'BT concurrerend; orders geven' (BT staat voor Boven Tegen, een stijl die gemakkelijk voor veel ellende zorgt). Vervolgens wordt een situatie beschreven waarin iemand zich op deze manier uit. 'U laadt uw auto uit voor uw huis. Andere auto's kunnen er daardoor niet langs. Een medeautomobilist wil erlangs. Tekst automobilist: "Ga even aan de kant, ik heb ontzettende haast." Non-verbaal: Hangt uit de auto. Zwaait krachtig met de armen.' Hierna wordt het doel weergegeven waarmee de speler moet reageren. In dit geval is dat: 'Eerst uitladen en dan uw auto verzetten'. Hij kan daartoe kiezen uit drie reacties: A. 'U maakt een sussend gebaar met uw hand en zegt: "Ik ben aan het uitladen, dus effe dimmen."' B. 'U buigt en zegt: "Sorry, sorry, nog even en dan ben ik klaar."' C. 'U negeert de medeautomobilist en gaat door met uitladen.' Ten slotte bespreek je met elkaar wat beste reactie is om het aangegeven doel te bereiken. In eerste instantie was ik wel enthousiast over het spel. Beïnvloeding is altijd een aspect van organisatie-effectiviteit. Dit spel biedt een trainer bovendien de mogelijkheid een duidelijke lijn uit te zetten: eerst laat je de deelnemers een hele kaart bespreken - dus situatie, doelstelling en reactiemogelijkheden - vervolgens bied je alleen de situatie en de doelstelling aan en laat je ze zelf een passende reactie bedenken en ten slotte ga je over op eigen situaties: wat gebeurde er, wat was je doelstelling, hoe heb je gereageerd en was dat in alle opzichten de beste reactie? Maar in de praktijk viel de bruikbaarheid nogal tegen. Ik heb het spel met diverse doelgroepen gespeeld, met deelnemers van uiteenlopende niveaus, en steeds was de conclusie dezelfde: bijna alle situaties waren niet prikkelend genoeg om als uitgangspunt voor een boeiende training te kunnen dienen. De discussie kwam dan ook nauwelijks op gang. Alleen de afstemming tussen verbaal en non-verbaal gedrag leverde nog wat op. En daarmee verdween mijn aanvankelijke enthousiasme als sneeuw voor de zon. Boeiende discussies Dat was zeker niet het geval bij het spelen van 'Het Klantenspel'. Dit spel heeft tot doel het klantbewustzijn van mensen te stimuleren en (daardoor) de klantgerichtheid van hun organisatie te vergroten. Het spel bestaat uit een spelbord, pionnen, fiches en 64 vraagkaarten, die in zeven verschillende kleuren zijn uitgevoerd. Iedere kleur vertegenwoordigt een bepaalde categorie. Zo staan de blauwe kaarten voor 'Durven of Doen'. Iedere kaart bevat een praktijkopdracht die iemand daadwerkelijk moet uitvoeren. En daar zitten behoorlijk pittige bij, zoals deze: 'Laat een voorbeeld zien van een staaltje van klant-ongerichtheid dat u ooit in uw organisatie hebt gehoord of gezien' Of deze: 'Een nogal eigenwijze collega heeft een fout gemaakt waardoor een klant is weggelopen. Geef op zodanige wijze feedback dat de collega zijn fout inziet en meedenkt over oplossingen.' Ook de roze kaarten, van de categorie 'Bekentenis', bevatten prikkelende vragen, zoals 'Geef een voorbeeld van uw volharding in het helpen van een klant met een probleem.' 'Het Klantenspel' voldoet wel aan de criteria die ik aan het begin van deze bijdrage noemde, met name aan dat van de functionaliteit. Het thema klantgerichtheid wordt uitgediept - behalve de genoemde categorieën is er bijvoorbeeld ook één die de kennis over klantgerichtheid toetst en er is er één die wil inspireren tot het ontwikkelen van nieuwe ideeën - en de opdrachten leveren daadwerkelijk boeiende discussies op. Ik heb het spel gespeeld met het verkoopteam van een bedrijf dat luxe sanitair verkoopt. Daar zaten spelletjesfanaten bij én mensen die meteen naar huis wilden toen ik 'Het Klantenspel' introduceerde. Na minder dan een kwartier wilden ze echter allemaal maar één ding: de volgende kaart. Toch moet ik tot slot nog een kritische kanttekening maken: wil iemand mij eens vertellen hoe de toewijzing van die fiches gaat? Daar begreep ik namelijk niets van. Ik heb dan ook maar mijn eigen spelregels gemaakt, want er moest ten slotte toch iemand winnen. Abstract 'Het Cultuurspel', wordt gepresenteerd als een praktisch hulpmiddel voor adviseurs, coaches, trainers en managers die een cultuurverandering willen realiseren in hun organisatie, afdeling of team. Het spel bestaat uit 48 kaarten en gebruikt de Griekse mythologie als metafoor. Daarmee is meteen een aspect genoemd met grote gevolgen voor de bruikbaarheid van het spel. Voor wie het gymnasium niet gehaald heeft, zullen de talloze verwijzingen naar het Egypte van goden als Maät, Seth, Anubis en Amon ongetwijfeld vooral vervreemdend werken. Dat is des te erger, omdat het mythologisch kader dan nauwelijks een functie heeft; het is in feite niet meer dan franje. Vervreemding dreigt ook bij een groot deel van de opdrachten. Van de deelnemers wordt namelijk een behoorlijk abstractieniveau gevraag. Ik geef weer wat voorbeelden: 'Benoem vijf gewoonten of gedragingen die ervoor zorgen dat jullie over een half jaar tegen elkaar kunnen zeggen: "Er is eigenlijk niets veranderd, we staan nog steeds op hetzelfde punt."' en: 'Noem twee tastbare voorwerpen die symbool staan voor de oude gewoonten en patronen in jullie organisatie.' Dat is toch even slikken, als je zo'n opdracht krijgt. En wat te denken van de volgende? 'Bedenk een cryptische opmerking over de komende cultuurverandering waarmee je de verandering zeker om zeep helpt. Iedereen bedenkt er één, kies gezamenlijk de beste.' In het distributiecentrum waar ik momenteel een cultuurverandering begeleid, kan ik hier echt niet mee aankomen. Een nadeel vind ik verder de onduidelijkheid van de - zeer beknopte - gebruiksaanwijzing. Ooit heb ik eens geschreven dat voor mij, praktijkman, de aantrekkelijkheid van een spel onder meer bepaald wordt door het gemak waarmee ik mij de spelregels eigen kan maken. Hoe sneller ik ze begrijp, des te eerder heb ik ze aan mijn deelnemers uitgelegd en kunnen we aan de slag. Ook in dat opzicht komt 'Het Cultuurspel' mij dus onvoldoende tegemoet. Diepgang, of compleetheid zo u wilt, zou één van de criteria zijn bij de beoordeling van deze spellen. Welnu, waar 'Het Grote Beïnvloedingsspel' voldoende diepgang mist, dreigt 'Het Cultuurspel' hieraan juist ten onder te gaan. Ik ben werkelijk benieuwd naar reacties van andere gebruikers; en dan bedoel ik natuurlijk niet degenen die het spel ontworpen hebben. Voegt het iets toe aan de toolkit van de trainer-begeleider of is 'Het Cultuurspel' in feite weinig meer dan een hebbedingetje of cadeau? Want dat moet ook gezegd worden: het blikken doosje waarin het spel verpakt zit, ziet er beslist aantrekkelijk uit. Dit is een nogal kritische bijdrage geworden, maar ik kan er weinig anders van maken. Op zich juich ik het ontwikkelen van nieuw spelmateriaal van harte toe, maar het zou beter zijn als uitgevers ook eens aan mensen buiten hun eigen kring vroegen een nieuw spel te spelen voordat ze het op de markt brachten. Daarmee voorkom je de bedrijfsblindheid waarvan nu ongetwijfeld sprake is. De auteurs van 'Het Grote Beïnvloedingsspel' en 'Het Cultuurspel' zullen misschien vinden dat ik hun spellen onvoldoende heb begrepen, maar de oprechte mening van een welwillende en ervaren gebruiker zou hen toch moeten interesseren. Van 'Het Klantenspel' kunnen ze nog het een en ander leren. Ik ben benieuwd hoe het spelen daarvan hen zou bevallen.
Over Bert Peene

Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.

Alle boeken van Bert Peene

Deel dit artikel

Wat vond u van dit artikel?

0
0

Boeken bij dit artikel

Peter Gerrickens
Kwaliteitenspel
Bert van Dijk, Fenno Moes
Het grote beïnvloedingsspel
Uw cookie-instellingen
Deze website maakt gebruik van verschillende soorten cookies. Sommige cookies worden geplaatst door diensten van derden die op onze pagina's worden weergegeven. Om deze externe content te kunnen tonen is nodig dat u toestemming geeft voor het zetten van persoonlijke en marketingcookies. U kunt uw toestemming op elk moment wijzigen of intrekken. In onze cookieverklaring vindt u meer informatie.

Populaire producten

    Personen

      Trefwoorden