Van de nood een deugd gemaakt: zo zou je haar fascinatie voor het onderwerp ‘authentiek zelfvertrouwen’ kunnen typeren. ‘Ik ging een jaar of zeven geleden door een confidence crisis heen,’ vertelt ze. ‘Ik was altijd al wel wat onzeker, maar op een gegeven ogenblik merkte ik dat het me tegenhield. Ik was aan een nieuwe baan begonnen, kwam in een nieuwe omgeving terecht en ik merkte dat ik daar niet helemaal tot mijn recht kwam. Ik raakte steeds meer mijn zelfvertrouwen kwijt en dat vond ik behoorlijk pijnlijk. In eerste instantie probeerde ik dat zo goed mogelijk te verbergen, onder meer door steeds harder te gaan werken, maar uiteindelijk kwam ik op een punt waarop ik tegen mezelf zei: wat ga je met die onzekerheid doen? Vertrekken, helemaal niks of ga je dit eens aanpakken? Toen heb ik besloten het beest maar in de bek te kijken en met mijn onzekerheid aan de slag te gaan.’
Onder de radar
Zoals alle goede dingen bestond ook dit besluit uit drieën: ze ging aan zichzelf werken, wetenschappelijk onderzoek doen, én haar verhaal vertellen, voor het eerst tijdens een TEDtalk op Insead. En dat was nog behoorlijk spannend. Onzekerheid is immers een onderwerp waarover weinig gesproken wordt en ze kreeg in het begin dan ook regelmatig het bezorgde advies toch vooral voorzichtig te zijn met haar openheid; die kon namelijk wel eens schadelijk zijn voor haar carrière. ‘Maar op een gegeven ogenblik kon het me allemaal niks meer schelen. Ik zat ermee, mensen zaten ermee en we leven nu eenmaal in een wereld waarin onzekerheid alleen maar groter wordt. Mensen worden voortdurend gedwongen hun comfortzone te verlaten. Het wordt tijd dat we het daarover hebben, want in de huidige maatschappij wordt er steeds meer een beroep gedaan op zelfsturend vermogen en het ontwikkelen van duurzame weerbaarheid van mensen. Onzekerheid kan heel naar zijn voor mensen. Je kunt er ziek van worden, talent gaat verloren. Bovendien houdt onzekerheid risico’s in voor iedere organisatie. Ons onderzoek maakte namelijk duidelijk dat onzekere mensen er doorgaans voor kiezen onder de radar te blijven. Dat is niet wenselijk in een professionele omgeving.’
Blind versus authentiek zelfvertrouwen
Die nieuwe omgeving was het kantoor van McKinsey & Company in Amsterdam, waar zij in 2013 in dienst trad als Expert Consultant. Is er bij een consultancyfirma van dat kaliber eigenlijk plaats voor onzekerheid? ‘Ja hoor. Ik ben bij McKinsey wereldwijd verantwoordelijk voor leren over onderwerpen als inclusie, diversiteit, risk, compliance, purpose, persoonlijke ontwikkeling en communicatie, maar ook voor mental health en resilience. Onderwerpen waarop consultants getraind moeten worden vanaf dat ze bij ons binnenkomen totdat ze weggaan. Daarin heeft authentiek zelfvertrouwen inmiddels ook een plaats gekregen; dat wordt hier heel goed ontvangen.’ Ze benadrukt dat het verschil tussen blind zelfvertrouwen en authentiek zelfvertrouwen erg belangrijk is. ‘Het gaat erom dat je durft toe te geven dat je niet overal een antwoord op hebt, want dat is niet mogelijk; je hébt niet overal een antwoord op. Dat geldt voor iedereen, ook voor de beste McKinsey-consultant. Wij werken vooral in teams en gaan in de meeste gevallen met elkaar op zoek naar de beste oplossing.’
Levenservaring
Een van de meest troostvolle inzichten die Brassey en haar medeauteurs met hun lezers delen, is misschien wel dat authentiek zelfvertrouwen niet iets is wat je hebt of niet; je kunt het leren. Ze presenteren daarvoor zes ‘praktijken en aanvullende vaardigheden’ die kunnen helpen om voldoende emotionele flexibiliteit op te bouwen. Want dat is het uiteindelijke doel: emotionele flexibiliteit opbouwen om effectief te leren omgaan met stress. De volgorde waarin die vaardigheden worden gepresenteerd is niet dwingend, maar de eerste is wel de belangrijkste: zingeving en waarden. De auteurs zijn daar heel streng in: mensen die zich niet bewust zijn van wat écht belangrijk voor ze is, leven een leven dat niet intrinsiek van hen is. Dat is nogal een uitspraak. Brassey realiseert zich dat ook en is best bereid de uitspraak enigszins te nuanceren. ‘Robert Kegan, professor aan Stanford University, onderscheidt vijf stadia van de volwassen ontwikkeling. Het laatste stadium is dat van het zelf-transformerend bewustzijnsniveau. Ik snap best dat niet iedereen dat bereikt en dat kan op zich prima zijn. Als je niet weet wat voor jou belangrijk is en je kiest ervoor mee te gaan met wat er gebeurt, met wat de omgeving van jou vindt omdat dat voor jou belangrijk is, is daar niks mis mee. Dan is dat in ieder geval een bewuste keus. Maar uit onderzoek blijkt dat veel mensen aan het eind van hun leven spijt hebben dat ze niet vaker voor zichzelf hebben gekozen. Achteraf kun je dat helaas niet meer veranderen. Voor mij is de ontwikkeling van gesocialiseerde naar self authoring mindset – daar gaat het in wezen om – belangrijk. Welke keus ik ook maak, ik heb hem bewust gemaakt, gedreven door mijn purpose en waarden. Dan is het meer mijn leven dan dat van mijn omgeving.’
Grenzen trekken
Ze vertelt hoe zij in haar eerste jaar bij McKinsey graag op tijd thuis wilde zijn omdat de kinderen nog jong waren. Maar dat lukte steeds niet; elke keer kwam er iets anders tussen. ‘Dat maakte me onzeker, want ik was bang dat andere mensen zouden denken dat ik niet voldoende gemotiveerd was als ik daaraan vast zou blijven houden. Dat dachten ze natuurlijk helemaal niet, maar ik beeldde me dat in. ’s Avonds onderweg naar huis was ik daar echt verdrietig over. Later dacht ik: dit soort dingen gebeurt me niet meer. Ik kies een paar non-negotiables waaraan ik me wil vasthouden, no matter what happens. Als dat niet goed is voor mijn carrière, nou jammer dan. Natuurlijk moet je in het leven wel eens compromissen sluiten, maar het helpt als je voor jezelf een grens trekt: tot hier en niet verder.’
Senioriteit
Je zou verwachten dat senioriteit een belangrijke voorwaarde voor zo’n self authoring mindset is. Een mens moet toch de nodige (professionele) meters gemaakt hebben om tot een holistische manier van leven te komen. Brassey is het daar echter niet helemaal mee eens. ‘Het zal best meespelen hoor. Als je wat ouder bent, heb je vaak meer tegenslag in je leven gehad. Maar ik ben bijvoorbeeld op mijn dertigste gescheiden, dat was heel heftig, en in het strenggereformeerde milieu waarin ik ben opgegroeid, werd best over zware onderwerpen nagedacht. Ik was daardoor al vrij jong bezig met de vraag wat voor mij belangrijk is in het leven. Senioriteit geeft je wel resilience omdat je meer hebt meegemaakt, maar je kunt ook heus wel resilience opbouwen zonder allerlei nare ervaringen. Alleen al weten dat het normaal is dat je je soms onzeker voelt, helpt. Jonge mensen hebben steeds meer interesse voor dit onderwerp en vinden het verfrissend te horen dat ik met alles wat ik tot nu toe heb bereikt, me nog regelmatig onzeker voel.’
Blijven ontwikkelen
Bovendien werken de vaardigheden die in hun boek beschreven worden, ook preventief. Ze helpen bijvoorbeeld om een burn-out te voorkomen, iets wat jonge professionals steeds vaker overkomt. Brassey: ‘Het ontwikkelen van authentiek zelfvertrouwen wordt deels, of misschien wel grotendeels, aangejaagd door het ontwikkelen van vaardigheden, de vaardigheden die wij in ons boek beschrijven bijvoorbeeld. Maar ook het opdoen van nieuwe ervaringen is belangrijk. Er zijn nog steeds sectoren waarin het heel normaal is dat je je hele leven blijft zitten waar je zit, al worden dat er steeds minder. Dat voelt lekker veilig en het kan ook best een tijdje tot prima vakmanschap leiden. Er wordt meer innovatie gevraagd en continue verandering en groei en dat kan ervoor zorgen dat mensen ten onder gaan aan wat dan ‘werkdruk’ wordt genoemd. Emotionele flexibiliteit helpt om stagnatie van professionele ontwikkeling te voorkomen. Daarom is het belangrijk dat je van tijd tot tijd iets nieuws gaat doen: een nieuwe studie, een nieuwe baan. Dan komt het erop aan of je op een goede manier door de S-curve van leren en ontwikkelen gaat.’
Onderwijs
Eigenlijk zou authentiek zelfvertrouwen een verplicht en essentieel onderdeel moeten zijn van ieder curriculum voor Leren & Ontwikkelen. De auteurs spreken op een aantal plaatsen in het boek hun teleurstelling uit voor het feit dat het hoger onderwijs de meerwaarde daarvan nog steeds niet ziet. Brassey wil liefst nog verder gaan en er al op de basisschool mee beginnen. ‘Ik vind authentiek zelfvertrouwen net zo belangrijk als wiskunde en je kunt er al vroeg mee beginnen, aangepast aan de leeftijd van het kind natuurlijk. Dat hoeft geen apart vak te zijn; het kan bijvoorbeeld ook met de manier van lesgeven. Laat leerlingen ervaren dat bepaalde vaardigheden helpen op de momenten dat ze iets moeilijk vinden. Laat ze nadenken, stimuleer ademhalingsoefeningen te doen, mindfulness. Dat lijkt misschien heel soft, maar is het niet. Je bent dan namelijk actief je hersenen aan het bespelen.’
Biofeedback
Met hun boek willen de auteurs een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het potentieel van mensen. Door hoogwaardige emotionele vaardigheden te ontwikkelen die het opbouwen van zelfvertrouwen ondersteunen, kun je alle uitdagingen van het digitale tijdperk aan: dat moet na het lezen duidelijk zijn. Maar daarmee is hun reis – de metafoor is van collega-auteur Nick van Dam – nog lang niet ten einde. Brassey: ‘Mijn reis gaat verder richting biofeedback. Hoe kan je meer inzicht krijgen in de concepten die we hebben beschreven, wat gebeurt er in je lichaam, wat in je hersenen? Het doel is mensen te helpen hun mentale weerbaarheid te vergroten en meteen ook biofeedback te krijgen. De combinatie dus van de psychologische kant met inzicht in hoe je lichaam functioneert. Ik draag een Oura ring en een Whoop armband. Daarmee meet ik ’s nachts mijn slaap. Die ring geeft me feedback en laat me bijvoorbeeld zien hoeveel uur ik geslapen heb en hoeveel diepe slaap ik heb gehad, maar geeft me ook feedback over mijn hartritmevariabiliteit. Dat is weer een indicator van mijn fysieke weerbaarheid. Mijn Applewatch geeft me informatie over het functioneren van mijn hart en de hoeveelheid zuurstof in mijn bloed. Door die feedback kun je in het moment programmeren en leren. Mentale digitale weerbaarheid is echt een trend aan het worden, daar gaan we nog veel meer van horen. Dat vind ik ontzettend spannend. Dat is dus mijn volgende reisdoel.’
Fotografie: Clara Mazèl
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
