Coachen vanuit de positieve psychologie - Hoe je gedrag leert begrijpen en beïnvloeden

Het begeleiden of coachen van mensen komt neer op het begrijpen en positief beïnvloeden van gedrag. Een psychologische gereedschapskist is daarbij onmisbaar. In mijn nieuwe boek, Coachen vanuit de positieve psychologie, werk ik vooral met inzichten en tools uit de Transactionele Analyse (TA) en het Process Communication Model (PCM). De positieve psychologie, die uitgaat van de kwaliteiten die iemand heeft, vormt daarbij een belangrijk vertrekpunt. Ook pas ik mindfulness toe – waarnemen in het hier-en-nu. Je vertraagt, waardoor je bewustzijn toeneemt. Je stapt over van de TGV op de stoptrein. Dat is met name bij coaching belangrijk, omdat je dan veel beter in staat bent je eigen gedrag en dat van de ander te observeren.

Egotoestanden en oké-toestanden

Hoe zet je nu al die theorieën in bij je dagelijkse (coach)werk? Zowel de TA als PCM werken met zeer bruikbare concepten en tools. Zo heeft de TA het concept ‘egotoestanden’ ontwikkeld om inzicht te krijgen in de persoonlijkheid en het gedrag dat daaruit voortvloeit. Als je vervolgens de positieve delen van je persoonlijkheid heel bewust meer op de voorgrond zet, ga je beter functioneren. Een ander TA-concept dat ook binnen PCM verankerd is, de ‘oké-toestanden’, laat je zien vanuit welke overtuigingen ofwel vanuit welk referentiekader je jezelf en je omgeving beleeft. Een ieders waarneming is gekleurd en dat beïnvloedt het gedrag. Twee uitersten: je kunt je heel positief voelen over jezelf en over anderen, maar je kunt ook het gevoel hebben dat niets er meer toe doet – je bent compleet vastgelopen. Negatieve overtuigingen leiden tot ‘overlevingsreacties’: oude gedragspatronen worden mechanisch herhaald. Die verstoren de communicatie en leiden tot strubbelingen in privé- en werkrelaties. Als coach kun je je cliënt met deze overtuigingen confronteren: kloppen ze eigenlijk nog wel? En zo nee, welke overtuigingen kunnen ervoor in de plaats komen? Het begin van gedragsverandering.

Van gewoontegedrag naar autonoom handelen

De vertrouwde manieren van denken, voelen en handelen zitten opgeslagen in ieders brein – een warme jas doe je nu eenmaal niet graag uit. Het vraagt daarom veel oefening en inzet om ingesleten gedrag te veranderen. Eerst zul je zelf moeten wennen aan nieuwe overtuigingen en nieuw gedrag. Je hebt daarbij ruimte en tijd nodig om te experimenteren. Ook is het goed je te realiseren dat je nooit helemaal vrij zult zijn van je oude overtuigingen, van je ‘script’ zoals de TA dat noemt. Maar dat is ook niet het doel. Doel is je bewust te worden van de positieve en de negatieve onderdelen van je script. Vanuit dit bewustzijn kun je de vrijheid – anders gezegd: de autonomie – ervaren om keuzes te maken in hoe je denkt, voelt en handelt. Belemmeringen die je ervaart, ruim je al doende op. Dan worden persoonlijke prestaties beter, net als manieren van communiceren, samenwerken en leidinggeven.