‘Maak een speeltuin van de werkvloer’

Welk gedrag van kleuters ziet u terug op de werkvloer?

Kleuters zien zichzelf als het middelpunt van het hele bestaan. Alles wat een kleuter ziet of ervaart, zo ís het ook. Dit egocentrische gedrag zie ik ook op het werk en bij mezelf. Een collega heeft bijvoorbeeld iets vervelends meegemaakt en wil dat met je delen. Jij hebt ook zoiets wel eens beleefd en trekt het gesprek naar je toe. Jullie tonen hier allebei een stukje kwetsbaarheid. Kan goed zijn voor de onderlinge verstandhouding, maar niet altijd. Door jouw reactie is opeens de aandacht bij deze collega weg. Misschien wilde ze alleen even haar verhaal vertellen. Kleuters zijn verder heel snel afgeleid. Behalve als ze een activiteit uitdagend en interessant vinden en in een ‘flow’ raken. Een kleuter heeft minder zin in een taak die wordt opgelegd. Dit is terug te zien op de werkvloer. Als je kan doen wat leuk en boeiend is, ga je er graag mee aan de slag. Wordt de taak opgelegd, dan vind je het ineens minder leuk. Jonge kleuters hebben daarnaast moeite met de omgang met andere kinderen – ze spelen naast elkaar in plaats van met elkaar. Binnen organisaties zie ik dit natuurlijk ook, dat er ‘eilandjes’ zijn en collega’s vooral naast elkaar werken en niet met elkaar.

Kleuters zien wel verschillen tussen mensen zonder daar over te oordelen. U adviseert volwassenen ook zo naar anderen te kijken.

In de video ‘Cheebies’ van de BBC vragen ze jonge kinderen ‘Wat maakt jullie verschillend van elkaar?’ Ze vragen het steeds aan kinderen die van elkaar verschillen, qua huidskleur, lengte, een beperking of geslacht. Het ene paar concludeert: ‘Lucy houdt van tomatensaus en ik ook wel, maar ik houd er niet zo van als Lucy.’ Weer een ander kind zegt: Ik ben goed in gym en zij is goed in zwemmen‘. Dit is een van de mooiste voorbeelden van hoe kinderen naar verschillen kijken. Anders dan vaak wordt gedacht, zien ze die wel. Ze hebben er alleen geen oordeel over en verbinden er andere conclusies aan. Laat ons, net als de kleuters, oog hebben voor de verschillen tussen mensen en daar een meerwaarde in zien. Kijk naar de rollenspellen waar vierjarigen gek op zijn. Ze spelen politieagent en boef, dokter en patiënt en piloot en passagier en alle denkbare varianten. De verschillende rollen maken het leuk want spelen met vier politieagenten is niks aan. Er moet een boef bij zitten. Deze rollenspellen tonen de meerwaarde van diversiteit die nu zo hard nodig is op de werkvloer. Het brengt een team alleen maar voordelen als de leden verschillend denken en doen en hun eigen expertise hebben. Zo’n divers team kan complexe problemen oplossen, is innovatief en boekt betere resultaten.

Als kleuter zie je het hele leven als een experiment. Bij volwassenen is die nieuwsgierigheid om iets te ontdekken vaak verdwenen.

Een kleuter leert op die manier hoe het leven werkt. Experimenteren is ontdekken en dat kunnen kleuters erg goed. In kleuterklassen wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van ontdekhoeken of ontdektafels. Kleuters mogen van de materialen op de tafel iets maken en leren op deze manier iets nieuws. Los van deze ontdekhoeken experimenteren we als kleuter de hele dag. Tijdens het knutselen ontdekken kleuters wat werkt. Elke uitkomst van een knutselwerk is voor een kind op dat moment goed. Ook als een toren van takken en steen gaandeweg verandert in een racebaan voor kleine autootjes. Of als deze toren bij het bouwen in elkaar stort. Volwassenen vinden het lastiger om te accepteren dat er een andere uitkomst is dan gedacht. Ze hebben er ook moeite mee als een experiment mislukt. Deze mindset zie je terug op de werkvloer. Leidinggevenden zijn terughoudend in het geven van toestemming voor experimenten. Als er op de werkvloer wordt geëxperimenteerd, moet er een grote mate van zekerheid zijn dat het slaagt. Ik zou ze adviseren om te kijken naar de manier waarop kleuters experimenteren. Als een manier van spelen, waarbij je iets probeert zonder dat je weet wat de uitkomst precies is. Ondertussen heb je de ruimte om het spel, in dit geval het experiment, aan te passen als het nodig is.

Wat kunnen leidinggevenden leren van een kleuterleerkracht?

Leidinggevenden zeggen me regelmatig het moeilijk te vinden om aandacht te geven aan dertig medewerkers. Een kleuterleerkracht doet dat wel, is mijn reactie. Ze houdt boekjes bij van alle leerlingen en beschrijft daarin dagelijks de bijzonderheden van elke kleuter. Toon als leidinggevende dezelfde mate van aandacht voor je medewerkers. Kijk hoe ze zich individueel ontwikkelen en in teamverband. Voer daar gesprekken over, benoem mogelijke aandachtspunten en geef ze de vrijheid om zichzelf te zijn. Een kleuterleerkracht leert kleuters ook samenwerken tijdens het spelen in verschillende ‘hoeken’. In elke kleuterklas vind je een bouwhoek, leeshoek, huishoek en een winkeltje. De kinderen in de ene hoek worden uitgedaagd om iets bij de andere hoek te halen. Ze worden zo gestimuleerd om te overleggen en afspraken te maken met anderen. De hoeken zijn vergelijkbaar met de afdelingen binnen je organisatie of de verschillende expertises in je team. Voor overleg of afstemming van werkzaamheden hoe je alleen maar even naar de andere hoek te gaan.

Kleuters zijn dus meester in het spelen met gedachten. Volwassenen kunnen daar van leren.

Kleuters zien vuurspuwende monsters voor zich en bouwen hele kamers om in kastelen. Wij kijken naar de stoelen en lakens en zien het niet, maar in het hoofd van de kinderen is het een kasteel. Dit fantaseren zit nog steeds in je. Spelen met je gedachten is gekke dingen bedenken en als je dat hebt bedacht, maak je het nog gekker. Sommige mensen noemen het ‘out of the box’ denken, ik noem het spelen. Als kleuter zijn we de meest vrije denker en als we volwassen worden, verbergen we dat weer. In mijn boek noem ik een project waar kinderen hun eigen speelbuurt mochten inrichten. Er moest een maanmannetje komen en een ufo. Ze wilden een geheime route van school naar de grote speeltuin, een stoeprandbaan en een boomhut. De speelgoedfabrikant en de verantwoordelijke ambtenaren luisterden geschrokken toe tijdens deze sessies. Ze hadden op een schommel en glijbaan gerekend, maar die wilden de kinderen juist niet. De kinderen bedachten iets nieuws, keken verder dan het bestaande. Volwassenen ontdekten dat hun idee van wat een speeltuin is, hopeloos gedateerd bleek. De speelbuurt kwam er uiteindelijk, inclusief maanmannetje en ufo.

U adviseert om van de werkvloer ook een speeltuin te maken.

Als mens zijn we een van de weinige diersoorten die nog spelen op volwassen leeftijd. Dat gebeurt vooral in ons privéleven, niet op het werk. We kunnen spelen als we ons psychologisch veilig voelen. Kijk naar het gedrag van kinderen in een speeltuin die is afgebakend met duidelijke grenzen. Binnen die grenzen hebben ze alle vrijheid om te experimenteren, om af en toe te vallen en weer op te staan. De speeltuin is ook een sociale omgeving waar kinderen met elkaar communiceren. De werkvloer is eigenlijk precies zo’n speeltuin. Als leidinggevende is het belangrijk om de precieze grenzen ervan te benoemen en de bestaansreden. Geef aan waarom en voor wie mensen er werken en hoe de samenwerking verloopt. Nodig ze uit om mee te doen, hun mening te geven. Benadruk dat deze mening mag afwijken van wat de rest van de collega’s denkt. Leidinggevenden zeggen vaak dat de deur van hun kantoor altijd open staat. Maar wanneer mensen de drempel als te hoog ervaren, stappen ze minder snel naar binnen. Vraag ze vooral om dat wél te doen en koppel na elk gesprek terug wat je hebt gedaan met hun inbreng. Zorg zo voor een veilige werkomgeving waarin mensen weer leren spelen.