Zo gaan verhalen viraal. Een term die inmiddels volledig ingeburgerd is, maar het mechanisme erachter is niet ontstaan met het online tijdperk. Verhalen zijn altijd viraal gegaan en hebben invloed gehad op de tijdgeest. Econoom Robert J. Shiller beschrijft hoe verhalen in de samenleving en nieuwsmedia invloed hebben op economische beslissingen en daarmee veranderingen in de economie. Dit onorthodoxe perspectief op de economische theorie geeft een nieuwe kijk op mechanismen van verandering en handvatten voor het analyseren van het huidige tijdsgewricht en duiding van de veranderingen die nu gaande zijn.
Shiller is een babyboomer uit 1946 en met dit boek brengt hij decennia aan kennis samen. Nobelprijswinner Shiller heeft jarenlang met George Akerlof samengewerkt en altijd belangstelling gehad voor gedragswetenschappen en de verhalen vertellende mens in relatie tot de economie. In dit boek gaat Shiller de twintigste eeuw langs en beschrijft de dominante verhalen in een bepaald tijdsgewricht. Bijvoorbeeld verhalen over spaarzaamheid na een crisis. Hoe mensen in de jaren na de Beurskrach (noodgedwongen) de nadruk legden op een eenvoudige leefstijl. Fietsen werd populair. Spijkerbroeken, de kleding van de gewone man, kwamen in. Eenvoudige papieren legpuzzels zorgden voor urenlang plezier. Dergelijke verhalen resoneren ook in de huidige tijd. Na de economische crisis werd, mede ingegeven door duurzaamheidsidealen, minimalisme een populaire lifestyle. En ook nu zijn legpuzzels niet aan te slepen.
De viraliteit en aantrekkelijkheid van verhalen illustreert Shiller aan de hand van de mythische digitale munt Bitcoin. Aantrekkelijke verhalen resoneren bij een groot publiek, omdat ze iets heldhaftigs hebben. Een mystiek figuur of een held is erbij betrokken. Aantrekkelijke verhalen motiveren om mee te doen, om betrokken te zijn bij een toekomst die mensen samen aan het creëren zijn. Aantrekkelijke verhalen zijn eenvoudig na te vertellen, waardoor ze dus snel viraal gaan en invloed hebben.
Shiller benadrukt dat niet één verhaal de bepalende factor voor de toekomst is. Schijnbaar ongerelateerde verhalen kunnen op hetzelfde moment viraal gaan en dat samenspel kan een verandering teweeg brengen. Dat maakt de toekomst inherent onvoorspelbaar. Maar door die verhalen te bestuderen kun je je wel een betere voorstelling maken welke kant het op zou kunnen gaan.
Mijn belangstelling is mede ingegeven door mijn eigen werk als toekomstverkenner. Toekomstprofessionals, zoals ook trendwatchers en strategen, zijn getraind in het luisteren naar verhalen in de samenleving, en dan vooral de onderstromen en verhalen in uithoeken van de samenleving. In toekomstscenario's beschrijven ze verschillende richtingen waar de toekomst naartoe zou kunnen buigen. Toekomstscenario's zijn ook verhalen, bedoeld om te helpen nadenken over hoe je op zo'n toekomst voorbereid kan zijn. De crux is om betere beslissingen te maken om ontwikkelingen de goede kant op te buigen.
Vaardige beslissers en slimme leiders zijn in staat op een gunstige manier in te spelen op de virale verhalen in de samenleving. Shiller heeft daarmee een invalshoek voor de economie beschreven die veel perspectief biedt.
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen. Ze schreef zelf ook een boek: Toekomstverkennen. Ze maakt deel uit van het collectief van toekomstdenkers voor de trendrede.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
