De anekdotische vertelstijl gecombineerd met onderbouwde wetenschappelijke notities over een belangwekkend onderwerp zorgen ervoor dat Weten wat je niet weet zijn plaats zal vinden in de literatuur.
Mijn enige kritiekpunt op dit boek is de auteur niet aan te rekenen: de titel van het boek kleunt er flink naast. Het weten wat je niet weet, speelt zijdelings een rol maar is totaal niet de essentie van dit boek. Die essentie is dat we bereid moeten zijn om onze eerder ingenomen standpunten te kunnen en willen heroverwegen. De Amerikaanse titel ‘Think again’ is beter.
Grant legt uit dat we soms een overtuiging of een mening hebben die we al sinds onze jeugd hebben en vervolgens nooit meer hebben herzien. Dat kan een zekere starheid opleveren in privéomstandigheden, maar ook op het werk.
De boodschap is duidelijk: als de feiten zijn veranderd, zal de mening aangepast of heroverwogen moeten worden. De vraag is dan: Hoe dan? Maar Grant stelt ook de vraag: Hoe vooral niet? Niet door als een dominee te preken of als een politicus te overtuigen of als een aanklager de argumenten van de ander te weerleggen. We moeten ons als een wetenschapper gedragen door vragen te stellen, te toetsen en op zoek te gaan naar kennis die onze eigen standpunten kan weerleggen. Zeg maar als een moderne Socrates.
Wie dit tot zich neemt, voelt de aardverschuiving die dit alles veroorzaakt in organisaties. Wanneer je vervolgens leest: Hoe hoger je scoort in IQ tests, des te groter is de kans dat je valt voor stereotypen. En hoe slimmer je bent, des te meer moeite het kost om je overtuigingen bij te stellen, begin je door te krijgen dat Grant een zeer ongemakkelijke boodschap verkondigt.
Je kunt het perspectief richten op de starre mensen die hun mening maar niet willen bijstellen, maar minstens zo interessant is het perspectief een kwartslag te draaien en je af te vragen wat de strategie is van degene die wil dat de betrokkene ander gedrag vertoont. Denk aan managers, leraren, ouders en de overheid.
Terwijl ik deze recensie schrijf bijvoorbeeld, is er veel ophef in de VS, waar president Biden heeft aangekondigd dat vaccineren verplicht wordt . En ook in Nederland waar veel ophef is over de invoering van een vaccinatiebewijs. Het geeft aan dat de timing van het boek goed is. Grant doet uitgebreid verslag van de methodiek ‘Motiverende Gespreksvoering’ (MVG) die tot verbluffende resultaten heeft geleid, zowel in de context van vaccinatie als bedrijfskundig. De essentie ervan is dat je de ander met respect behandelt, vragen stelt en hem of haar zelf laat nadenken over zijn eigen ingenomen standpunt.
Nu zal Biden èn niet bekend zijn met MVG en daarnaast ook niet de tijd hebben voor allerlei MVG-trainingen, dus het traditionele recept van overtuigen en dwingen wordt wederom uit de kast gehaald. We zullen zien wat het doet in de diep verdeelde VS.
Heroverwegen moet een nieuwe routine worden en deel gaan uitmaken van een leercultuur van elke organisatie. Grant heeft met Weten wat je niet weet de richting aangewezen, de handschoen kan opgepakt worden.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
