In mijn boekenkast op zolder staat nog een exemplaar van het lesboek 'Leren communiceren' uit 1983 van Steehouwer c.s. Daar ken ik het zender/ontvanger-model van. Ik bladerde het weer eens door en ja hoor: hoofdstuk 2 van dit lesboek is, zoals de schrijvers zelf aangeven, 'in hoge mate geïnspireerd door 'Hoe bedoelt u?' van Schulz von Thun.' Een feest van herkenning. Ja zo was het.
Communicatie kan in het model van Schulz von Thun 4 functies hebben. De puur zakelijke functie, waarbij de boodschap verwijst naar feiten, verschijnselen of gebeurtenissen. Een expressieve functie waarbij de boodschap een beeld schetst van de zender, zijn persoon, gevoelens en opvattingen. Een relationele functie waaruit blijkt hoe de zender tegenover de ontvanger staat en wat hij van hem vindt. En tenslotte de appelerende functie waarbij de boodschap het doel heeft invloed uit te oefenen op de ontvanger.
Generaties studenten uit het hbo en wo maakten gebruik van dit boek. En ontdekten dat de werkelijkheid eindeloos veel lastiger bleek dan het model deed vermoeden. 'Hoe bedoelt u?' is een hertaling van het oorspronkelijke boek uit 1977. Helaas is het een beetje haastig uitgegeven, met slordige fouten en weggevallen woorden.
Door de titel en de literatuurverwijzingen in de tekst (inclusief jaartallen tussen 1934 en 1977) komt deze nieuwe druk niet los van de sfeer van de jaren '70 van de vorige eeuw. En dat is jammer, want het blijft een waardevolle klassieker die in krap 100 pagina's een heldere psychologische analyse van menselijke communicatie geeft. Het geeft je bij het lezen het gevoel dat iedere zin relevant is. Iets dat me bij andere managementboeken zelden overkomt.
Dit boek is zo compact geschreven dat het bijna een samenvatting van zichzelf is geworden. Het valt niet meer in te dikken. Het meest relevante uit het boek vond ik toch wel de terloopse opmerking over feedback. Schulz von Thun geeft aan dat de belangrijkste fout die je bij feedback kunt maken het inslikken van feedback is. Het de ander onthouden van je feedback. En dat ben ik zeer met hem eens.
Toen ik het boek uithad bedacht ik dat er naast dit boek een werkboek zou moeten komen. Een soort update van 'Leren communiceren' uit 1983. Met opdrachten en oefensituaties. Want communiceren en de fouten die daarbij gemaakt worden, blijft immers van alle tijden.
Over Wim Oolbekkink
Wim Oolbekkink is programmadirecteur stichting SBI en aanjager SDG house bij Landgoed Zonheuvel in Doorn. Hij geeft samen met anderen vorm aan de missie van SBI op landgoed Zonheuvel over Samenwerken, Bezinnen en Inspireren. Daarnaast is hij zelfstandig ondernemer met Performance Happiness en De Geluksacademie.
