Als gevolg van de individualisering zullen jongeren in de toekomst steeds minder bereid zijn werk en leven gescheiden te houden, stellen Wouter Hart en Harry Sonnenschein in hun boek Leiders van vandaag - lessen voor morgen. Met de tijd, verwachten zij, zullen de jongeren van nu hun eigen waarden doorontwikkelen tot nieuwe organisatieprincipes. In de aanloop daar naartoe zullen er steeds meer pijnlijke botsingen gaan komen tussen die nieuwe waarden en oude wetten. Met name de jongeren zullen daarvan de dupe zijn. Zij zullen het steeds lastiger krijgen zich te conformeren aan geldende wetten, en vaker tegen een burnout oplopen.
Een somber perspectief? Hart en Sonnenschein zijn ervan overtuigd dat het jongeren kan helpen als zij al aan het begin van hun carrière fundamentele keuzes leren maken en daaraan trouw durven blijven. Hoe dat moet, hoeven die jongeren gelukkig niet helemaal op eigen houtje uit te vinden. Vooral de vijftigers en zestigers van nu, de Babyboomers, zullen daar een belangrijke rol bij kunnen spelen door samen op hun ervaringen te reflecteren en door te geven wat zij met vallen en opstaan hebben geleerd.
Dat samen reflecteren dat doorgeven van verworven wijsheid is precies wat er gebeurt in Leiders van vandaag - lessen voor morgen. Hart en Sonnenschein zijn voor hun boek te rade gegaan bij negen meer of minder bekende leidersfiguren: Jan Baan, Jan-Willem van den Braak, Wil Derkse, Teun Hardjono, Karel Noordzij, Frits Philips jr, Kees Storm, Doekle Terpstra, en Johan Verstraeten. De interviews met hen zijn niet successievelijk en in extenso weergegeven. Hart en Sonnenschein hebben ervoor gekozen er een aantal thema’s of lessen uit te destilleren en die uit te werken aan de hand van saillante passages uit de gesprekken.
In een inleidende hoofdstuk ‘De kracht van de essentie’ gaat het erover dat ‘de mannen’ (zoals de negen door het boek heen kortweg worden aangeduid) hun eigen weg naar succes niet planmatig hebben uitgestippeld maar dat het hen is ‘overkomen’. Het leven zelf heeft daarvoor gezorgd. Zelf zijn zij vooral bezig geweest om steeds als mens in balans te blijven. In ‘Doen wat bij je past’ vertellen de mannen over het belang om scherp te blijven op signalen in jezelf en vanuit je omgeving. Die vertellen je over de dingen die je doet en over hoe je ze doet. In ‘Zorgen voor inspiratie’ beschrijven ze het belang van een goede ‘energiehuishouding’. Ze zorgen dat ze regelmatig in de natuur komen, dat ze niet alleen over hun werk lezen maar ook over geschiedenis en filosofie, of ze maken tijd om te mediteren. In ‘Jezelf bij de les houden’ gaat het over de moeilijke momenten: hoe houd je koers als het stormt, hoe ontwikkel je discipline en de weerbaarheid, en wat is de relatie tussen verlangen en begeerte? En in ‘De kunst van het relativeren’ laten ze zien hoe zij erin slagen de ‘verkramping’ te vermijden die ertoe kan leiden dat je de verkeerde dingen gaat doen. Loslaten, is daar het parool.
Die vier lessen betrekken Hart en Sonnenschein in de laatste hoofdstukken van hun boek op de thema’s leidinggeven en persoonlijke ontwikkeling. Daarbij sluiten zij nauw aan bij het door Robert K. Greenleaf ontwkkelde concept van ‘Servant Leadership’. Een ‘Servant Leader’ werkt, zoals het ook in Nederland actieve ‘Servant Leadership Center’ dat omschrijft, voortdurend aan zijn of haar eigen ontwikkeling en stimuleert ook anderen daartoe. Hij ontwikkelt allereerst zijn radar waarmee hij voortdurend zoekt naar dat wat op elk moment écht belangrijk is voor verdere ontwikkeling van mens, organisatie en de maatschappij als geheel. Tegelijkertijd werkt hij aan zijn stuwkracht, het vermogen om datgene te kunnen doen wat daadkrachtig en duurzaam bijdraagt aan de toekomst van alle betrokkenen.
Alleen al door de geaccumuleerde levenservaring van de mannen is het boek Leiders van vandaag - lessen voor morgen een belangrijk boek waar iedereen wel iets in vindt dat inspireert of tot nadenken stemt. Dat die verzamelde wijsheden ook nog eens tot ons komen via de waarneming van en verwerkt door twee mensen die - zo jong als ze zijn - toch al het een en ander hebben meegemaakt, voegt daar alleen maar aan toe. Geen wonder dus, dat de jury van het Managementboek van het Jaar 2008 deze uitgave op zijn shortlist heeft gezet.
Toch zijn er ook wel wat kanttekeningen te maken. Zo valt het op dat de mannen het onderling wel heel vaak eens zijn - en dat hun ideeën ook nog eens wonderwel overeen lijken te stemmen met die van de auteurs. Gegeven de insteek van Hart en Sonnenschein (Generatie X versus de Babyboomers) zou je juist wat meer verschillen verwachten. Nu is er gek genoeg niets dat wijst op een generatieconflict. De verbazing daarover gaat op een gegeven moment over in een zekere argwaan: de diepe inzichten en de grote woorden (Balans! Weerbaarheid! Dienstbaarheid!) komen de mannen zo makkelijk en vooral ook zo unisono over de lippen, dat je je wel eens afvraagt of zij niet voor een deel ook een mooi verhaal hebben zitten vertellen dat Hart en Sonnenschein graag wilden horen. Een beetje meer variatie in geïnterviewden, een beetje meer doorvragen, een beetje meer tegenspraak, een beetje meer distantie - dat zou dit boek helemaal perfect hebben gemaakt.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
