De redenen waarom een boek succesvol is, zijn vaak moeilijk te achterhalen. Van een boek als De prooi van Jeroen Smit is het succes prima terug te voeren (ondergang nationaal instituut; timing; knappe reconstructie), maar bij een kaskraker als Manipuleren kun je leren van Frank van Marwijk wordt dat al een stuk lastiger.
Zo worden er ook heel wat boeken gepubliceerd die het niet halen, maar prima van kwaliteit zijn. Meestal is ook daar niet van te voorspellen hoe de verkoop zal zijn. De onbekendheid van een auteur is natuurlijk een belangrijke factor. Maar soms is er sprake van een regelrechte blunder.
Dat laatste is het geval bij het boek Organisatie van binnenuit van econoom en psychotherapeut Bonne Wagenaar. Op de cover van diens boek staat de volgende ondertitel: ‘Een verbindende visie op de organisatie en leidinggeven vanuit het probleem mens’. Als ik zo’n zin lees, denk ik meteen aan technocraten en andere emotieloze mannetjes in te strak zittende pakken. Types die niet te beroerd zijn om het laatste leven uit een organisatie te persen - cijfers in de hand en een slagersmes achter de rug. En dan denk ik dat een auteur die de woorden ‘verbindende visie’ en ‘het probleem mens’ samen in een zin zet - aanhalingstekens of niet - bekneld is geraakt tussen sociaal wenselijkheid en ambitie. Of met andere woorden: niet weet waar hij het over heeft.
Niets is minder waar. Bonne Wagenaar - sinds zeventien jaar consultant onder eigen naam - begrijpt heel goed waar hij het over heeft. En dat heeft hij ook nog eens prettig leesbaar opgeschreven. Wagenaar wil een verschil maken in organisaties, zo laat hij ons weten. Of dat laatste gaat gebeuren, is altijd weer de vraag bij een boek, maar hij doet een verdienstelijke poging om een aantal zeer belangrijke mechanismen in organisaties en individuen bloot te leggen, waar nog altijd massaal overheen wordt gekeken. Niet nieuw, wel goed benaderd en verwoord.
Zo introduceert hij het begrip ‘de schaar’ om het diepzittende verschil in werkwerelden tussen ‘de mensen die het echte werk doen’ en ‘de mensen die op kantoor zitten’ aan te duiden. ‘Die scheiding heeft andere woorden gekregen, meer aangepast aan de huidige tijd, maar is er nog steeds’, schrijft Wagenaar. Zoals hij steeds de menselijke neiging om verdeeldheid te zaaien in woorden probeert te vangen.‘We hebben het vermogen om de verschillen te zien met andere mensen en dingen, maar we kunnen ook de overeenkomst zien met andere mensen en dingen. We hebben beide vermogens, maar kiezen vaak voor het zien van de verschillen.’ En dat - zo laat hij in de rest van het boek zien - is precies waar in organisaties de ellende begint.
Een mooi boek dat een betere subtitel verdient. Om te beginnen!
