In het uitstekende boek Weten wat je niet weet breekt Adam Grant een lans voor het mentaal flexibel blijven. Hij noemt het Corona-virus als voorbeeld: in veel landen duurde het erg lang voordat de eerste veronderstellingen (‘niet erger dan griep’, ‘speelt alleen in andere landen’, ‘alleen mensen met symptomen kunnen anderen besmetten’) werden heroverwogen, en dat heeft veel levens gekost. Maar ook op andere manieren zitten we erg vast aan onze overtuigingen, denk aan politiek, wat ten koste gaat van onze relaties. Het zou veel beter zijn als we net zo makkelijk overtuigingen heroverwogen als wetenschappers en trendwatchers dat doen. Wel lastig, want soms zijn ze zo’n sterk onderdeel van je identiteit dat verandering erg moeilijk is.
Zoeken naar de waarheid
In dit uitstekende boek worden heel wat acties aanbevolen om het toch voor elkaar te krijgen om overtuigingen te heroverwegen. Het blijft echter niet bij ‘weten wat je niet weet’, het gaat ook om hoe je de discussie voert met anderen, hoe je hen kunt overtuigen. Niet met preken, argumenteren of lobbyen, maar op de manier van de wetenschapper, zoekend naar de waarheid. Wat een mooi uitgangspunt!
Het boek maakt onderscheid in drie soorten heroverwegingen:
1. Individueel heroverwegen
2. Interpersoonlijk heroverwegen
3. Collectief heroverwegen
Individueel heroverwegen
Onder het individueel heroverwegen valt onder andere:
– Je de gewoonte aanleren om van alles te heroverwegen. Zoek bewijs voor wat je denkt, houd niet te veel vast aan je meningen maar waardeer juist je nieuwsgierigheid, en zoek naar informatie die juist tegen je gezichtspunten ingaat.
– Zelfvertrouwen te hebben in de wetenschap dat je niet alles weet. Deze vond ik erg krachtig! Iedereen kent het Dunning-Kruger effect wel: hoe minder je weet, hoe meer je ervan overtuigd bent dat je veel weet. (En vice-versa.) Het risico is natuurlijk dat als je denkt dat je veel weet, je veel minder moeite zult doen om er wat bij te leren. En dat is jammer, want zo benut je niet je potentieel. Verder, als je twijfelt aan je eigen kunnen, moet je dat gevoel omarmen en erop vertrouwen dat je kunt leren en beter kunt worden. En ten slotte: als je een fout maakt betekent dat … dat je iets nieuws hebt geleerd of ontdekt. Hoe leuk is dat?
– Anderen vragen jouw overtuigingen ter discussie te stellen. Leer iets nieuws van iedereen die je ontmoet, verzamel wat kritische denkers om je heen en wees niet bang voor een conflict.
Interpersoonlijk heroverwegen
Bij het interpersoonlijke heroverwegen kun je denken aan:
– Betere vragen stellen aan de ander. Start met echt goed luisteren, en vraag: ‘welk bewijs zou je van mening doen veranderen?’
– Meningsverschillen te zien als een dans, waarin je plezierig met je partner heen en weer beweegt. Je bent het over bepaalde dingen ook wél eens, laat je partner de keuze wat hij gelooft, en praat over je emoties (het bijbehorende Venn-diagram met drie cirkels voor dans, oorlog en debat is hilarisch).
Collectief heroverwegen
Het collectieve heroverwegen ten slotte gaat over:
– Genuanceerde gesprekken voeren, niet alles is zwart-wit (binary bias genoemd), eerder 50 tinten grijs. Wees ook positief: nieuwsgierig naar de ander of toegeven dat je verward bent. Ik vond het voorbeeld over Al Gore heel treffend. Als hij spreekt over de ‘ongemakkelijke waarheid’ ziet hij de wereld als verdeeld in twee groepen: degenen die geloven in klimaatverandering, en de ongelovigen. Zijn manier van spreken is volledig gespeend van nuance en raakt maar één groep (de gelovigen). Daarmee verliest hij alle mensen die tussen de uitersten inzitten: de twijfelaars, de onverschilligen, degenen die afwachten. Deze mensen in het midden voelen zich niet gehoord, denken dat zij de enigen zijn die geen uitgesproken mening hebben, en daarmee verdwijnt ook hun motivatie om iets te doen.
– Kinderen leren om te heroverwegen.
– Lerende organisaties te creëren. Geen best practices, maar better practices, en een veilige omgeving voor kritiek.
– Blijf je toekomst heroverwegen, en ruim daar ook echt tijd voor in, in je agenda.
Als je leven je lief is
Ik waardeerde de wetenschappelijke benadering van het thema, en de concrete acties die je kunt nemen om mentaal flexibel te worden/ blijven. Alle stellingen uit het boek zijn onderbouwd met studies of met metastudies en heel interessante cases. Met natuurlijk daarbij een voorbehoud (zoals een wetenschapper zou toevoegen): die studies zijn geldig totdat de volgende studie met andere resultaten komt. De cases zijn interessant en vaak grappig.
Grant heeft een heerlijke, humoristische schrijfstijl, waarin ook veel ruimte is voor zijn eigen fouten. Verder is het boek leuk uitgevoerd met grappige titels (ik las de Engelse versie) en cartoons. Geweldig vond ik de epiloog: vol met wijzigingen en voetnoten. Kortom: een genot om te lezen.
Het boek is heel relevant, juist op dit moment, waarin we ons schijnbaar continu ingraven in één van twee posities: voor of tegen de QR-pas, voor of tegen 2G, voor of tegen fossiel. Goed om te reflecteren in hoeverre we onze overtuigingen heroverwegen, hoe we het debat met de ‘tegenpartij’ aangaan, hoe we als maatschappij kunnen blijven leren en in een veilige omgeving onze overtuigingen kunnen veranderen. Want net als bij de ‘rookspringers’ uit de intro, die de ongebruikelijke actie van een teamlid afwezen en de dood vonden: je leven kan afhangen van je overtuigingen, en je bereidheid die te heroverwegen.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
