Jan Jaap Verolme putte voor dit boek uit zijn kennis en rijke werkervaring als stress- en burn-out-specialist. De insteek is in de eerste plaats praktisch, maar de auteur schuwt kritische commentaren op geclaimde wetenschappelijke studies gelukkig niet.
Definitie
Als definitie voor stress hanteert de auteur: ‘De emotionele en lichamelijke reactie die optreedt wanneer je een verschil ervaart tussen de fysieke en/of psychische eisen van een situatie en de bronnen die je biologisch, psychologisch en/of sociaal beschikbaar hebt’. Kort gezegd: als je draaglast groter is dan je draagkracht.
In beeld
In Deel 1 ‘Stress in beeld’ geeft Verolme definities en behandelt hij oorzaken en gevolgen. Hij beschrijft drie factoren die van invloed zijn op weerbaarheid: stress in je lijf, stress in je hoofd en stress in de sociale omgeving. Zo behandelt hij de fasen van stressontwikkeling (alarmfase, weerstandsfase en uitputtingsfase) en persoonlijkheidstypen (de genieter voor wie het spel belangrijker is dan de knikkers, de workaholic, de perfectionist en de binnenvetter).
De oorzaken van stress, stressoren genoemd, zijn van drieërlei aard: maatschappelijk en sociaal-culturele stressoren, zoals sociale media, marketing en geldzucht, werk-gerelateerde en privé-gerelateerde stressoren.
De gevolgen van stress kun je verdelen in lichamelijke, mentale en gedragsmatige gevolgen. We moeten overigens, volgens de auteur, niet te snel spreken van burn-out, want dat is een ernstiger vorm van stress dan spanningsklachten of overspannenheid. Bij burn-out is minstens sprake van meer dan zes maanden geleden begonnen klachten, waarbij tenslotte vermoeidheid en uitputting permanent sterk op de voorgrond staan.
Een verhelderend hoofdstuk ‘Eerste hulp bij stress’ biedt een overzicht van typen hulpverleners, terecht beginnend bij de huisarts, waarbij ook de zorgverzekeraars de revue passeren in hun mogelijkheden om preventieve hulp te vergoeden.
Zes tegen Stress
In deel 2, komt Verolme met: ‘De Zes tegen Stress’. Die werkt net als ‘de schijf van vijf’ van de oude overheidscampagne voor gezonde voeding. Je kiest een invulling die bij je past, zolang je maar uit elke schijf wat gebruikt, omdat ze allemaal even belangrijk zijn. De zes schijven zijn: persoonlijke ontwikkeling, mindfulness, bewegen (wandelen zonder je telefoon is een wondermiddel), rusten (met leuke tips voor een goede slaaphygiëne, zoals het achterwege laten van het slaapmutsje), goede voeding en tijd nemen voor spelen en lanterfanten.
Deel 2 sluit af met de bijlage ‘Aan de Slag!’. Die is nadrukkelijk niet bestemd voor mensen die al in een burn-out zitten. Dan is therapie geboden. De auteur bespreekt een stappenplan, dat vooral een handreiking is aan mensen die nog goed functioneren, maar behoefte hebben aan reflectie, nieuwe inzichten en inspiratie.
Tantratrainers
Een boek als dat van Jan Jaap Verolme treed ik altijd met een zekere argwaan tegemoet: al weer een handboek, al weer een stappenplan? De auteur zegt zelf ook in zijn inleiding dat ‘het barst van de zelfhulpboeken, coaches, tantratrainers, yogajuffen en meditatiemeesters die je van je stress af willen helpen’. Zijn woordgebruik alleen al geeft hoop, want dit boek zou dus meer moeten bieden. Zeker deel 1 doet dat ook en het overzicht in deel 2 is verhelderend, maar helaas ben ik bang dat het boek toch tussen het - al dan niet geschreven - aanbod van hulp bij stress zal klem komen te zitten.
Ik zeg dat omdat ik vermoed dat dit boek pas opgepikt gaat worden als men al te ver in de problemen is geraakt, ondanks het feit dat het boek - terecht - niet ‘Burn-out te Lijf’ heet.
Voor professionele hulpverleners die geïnteresseerd zijn in het voorkomen van te veel stress is het niettemin een prima boek.
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.
