De boodschap uit De oplossingenmachine is eigenlijk heel simpel, en niet nieuw. De allereerste pagina dekt het thema al. Onder een plaatje van een ei met een barst staat een quote van Jim Kwik: ‘If an egg is broken by outside force, life ends. If broken by inside force, life begins. Great things always begin from the inside.’ Intrinsieke motivatie is beter dan extrinsieke motivatie. Hart en Verheggen betogen dat dit ook opgaat voor de extrinsieke motivatie als gevolg van al onze bureaucratie, regelgeving en standaardisatie. We moeten niet aan regels werken, maar aan een cultuur van verantwoordelijkheid.
Een leuke en treffende tekening in het boek illustreert dit. We zien twee simpel getekende mannetjes. Eentje klaagt: ‘ze nemen maar geen eigenaarschap!’ De ander ziet er wat zielig uit, en is ‘gevangen’ in een net van regels, procesontwerpen, protocollen, werkafspraken, budgetten, instructies, formats, normen, opdrachten, kaders, opleiding, pop-gesprek en aantallen (KPI). Sja, hoe creëer je hier nog een cultuur van verantwoordelijkheid en eigenaarschap?
Regie overnemen
De oplossingenmachine stelt dat als je handelt vanuit het verzinnen van oplossingen voor een ander, er 4 bijeffecten optreden:
1. De persoon met het ‘probleem’ krijgt een gevoel van moeten;
2. Het kompas van de ‘probleempersoon’ wordt uitgezet;
3. Er kan sprake zijn van tegengestelde belangen;
4. Het werkelijke vraagstuk verdwijnt uit beeld.
Als oplossingenmachine neem je de regie van een ander over. Dat kan door kant-en-klare instructies, of zelfs door het gewoon grotendeels voor de ‘probleempersoon’ te doen. Maar het kan ook subtieler: met hints, complimentjes, vragen, iemand kort aankijken. Jezelf motiveren om iets te doen door jezelf erna te belonen is prima. Een ander belonen (of straffen) is niet prima, je neemt dan het eigenaarschap van het probleem en de oplossing over van de ander. De ander doet het dan voor jou, en niet omdat hij/zij het wil. Laat het probleem bij de ander!
Hart vergelijkt de oplossingenmachine met een radio: je kunt aan de volumeknop draaien. Iets meer oplossingsgericht bij jonge kinderen, of bepaalde risicovolle problematiek, maar het volume zeer laag als ‘default’, en werken aan het oplossend vermogen. Dat begint bij vragen stellen.
Andere tips om aan het probleem te werken
Ik schreef tijdens het lezen nog een aantal goede tips op:
*Kijken naar de patronen van de problemen is beter dan het probleem direct te corrigeren.
*Een gedeelde visie is een sterker controlemechanisme dan protocollen en regeltjes.
*Niet sturen op SMART resultaten maar op het ontwikkelproces en de problemen daarin.
*Durf te stoppen met bestaande oplossingen. Bijvoorbeeld: stoppen met pop/jaargesprekken, en een andere oplossing (laten) zoeken voor blijvend leren en ontwikkelen.
*En de belangrijkste: bekijk de wereld met de ogen van de ander.
Voorbeelden van thuis tot Zappos
Het boek barst uit zijn voegen van de voorbeelden, veelal uit Harts privéleven, met zijn jonge dochter, wat oudere zoon en assistente Susan. Heerlijk herkenbaar zijn de problemen (dochterlief wil wél naar school, maar niet uit bed; Susan is zwanger, maar past de standaard verlofregeling wel bij haar behoeften?)
Een ander mooi voorbeeld komt van Tony Hsieh, voormalig CEO van Zappos. De auteurs stellen dat wij over het algemeen proberen mensen te verleiden onze oplossing te volgen, we proberen daarvoor de drempel te verlagen, bijvoorbeeld ‘tekengeld’ te geven. Zappos pakte het anders aan: zij boden geld aan mensen om juist niet te tekenen. Degenen die tóch tekenden hadden een uiterst sterk gevoel van écht willen werken bij Zappos. En zo zijn komen we bij de ondertitel van het boek: van moeten naar willen.
Logisch en simpel
Hart bouwt met dit boek weer verder aan zijn visie op leefwereld boven systeemwereld, vermindering van bureaucratie en steunen op eigen verantwoordelijkheid. Doordat de voorbeelden zo dicht bij huis zijn, wordt die visie steeds logischer en behapbaarder. Wat je in de opvoeding van je kinderen toepast kun je immers ook in je onderneming gebruiken. Zoeken naar de intrinsieke motivatie van mensen en daarop sturen. Bijzonder dat we dit toch te weinig toepassen.
Het boek is erg aantrekkelijk vormgegeven met fijne simpele tekeningen en mooi kleurgebruik (ik las het ebook in kleur). Ook hoort er een website bij, waar je de afbeeldingen en opdrachten kunt downloaden. Het is een heerlijk leesbaar boek met hele concrete tips.
De simpele tekeningen, de vrij simpele, alledaagse voorbeelden en het informele woordgebruik zorgen er in ieder geval voor dat je gaat denken dat het allemaal niet zo ingewikkeld hoeft. Geen oplossingen voor de ander verzinnen. Van moeten naar willen. Intrinsieke motivatie aanboren. Gewoon doen, zo simpel is het.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
