Mensen die deze verbondenheid in het midden zetten kunnen ‘belachelijk’ goede resultaten boeken. Zo’n succes is een welhaast magische beleving, maar wel degelijk maakbaar. Kortom, elke samenwerkingspartner kan een ‘magic maker’ zijn.
Voor wie de lat hoog legt
Geheel volgens de regelen der redenaarskunst start Wolfs zijn betoog met een intrigerende vertelling. Het relaas over een zeer geslaagde wervingscampagne voor Serious Request met een opbrengst van € 175.000 voor het Rode Kruis, spreekt beslist tot de verbeelding. Magic makers verleidt de lezer dan ook om de lat hoog te leggen. Wie graag initiatieven neemt, wie samen met anderen oprecht verschil wil maken, wie een onomkeerbare beweging op gang wil brengen, zal zich beslist door het boek aangesproken voelen. Van projectleider tot CEO, van wijkmanager tot minister.
Geleerde lessen
Het boek presenteert 5 lessen over samenwerking. De auteur doet zichzelf te kort door te spreken over ‘lessen’. Eerder is sprake van een volledig uitgewerkte ‘praktijktheorie’: een samenhangende set van werkbare principes en aanwijzingen. Een praktijktheorie die voortkomt uit de adviespraktijk van de auteur en uit interviews met ‘magic makers’. Het resultaat mag er zijn. In 5 hoofdstukken krijgt de lezer een aanschouwelijke rondgang langs de do’s en don’ts van samenwerking: de strategie maar ook de cultuur van samenwerking, het daadwerkelijke proces van samen veranderen, het belang van ieders eerlijke en menselijke verhaal in dit proces en niet in de laatste plaats de rol het individu in het dragen van de samenwerking. Elk hoofdstuk biedt heldere en eenvoudige aanwijzingen wat de valkuilen zijn en wat te doen om ze op te lossen.
Uniek: middelpuntzoekende strategie
Het kernconcept in Wolfs’ betoog is de ‘middelpuntzoekende strategie’. Een werkwijze waarin alle betrokkenen nadrukkelijk en expliciet centraal stellen wat verbindt. Praktisch houdt dit in dat alle betrokkenen continu, bij alles wat zich voordoet, telkens dit ‘midden’ weer op zoeken als gemeenschappelijk vertrekpunt.
Wat staat in het midden? Uiteraard gaat het om het initiatief waar partijen zich samen sterk voor willen maken. In de loop van het boek krijgt de lezer diverse voorbeelden aangereikt. Zoals ‘passende zorg voor elke patiënt’, ‘reductie van voedselverspilling’ en ‘veilige fietsroutes in de stad’. Maar het benoemen van het initiatief is niet genoeg. Essentieel is, zo stelt Wolfs, dat partijen hieraan verbinden dat ze SAMEN willen VERANDEREN om daadwerkelijk resultaten te boeken.
Met dit pleidooi slaat de auteur wat mij betreft de spijker op de kop. Het eerste wat sneuvelt bij een doorgaans enthousiast begonnen samenwerking, is de toewijding aan het samen veranderen. Sterker nog, het oprecht en onbevangen doorleven en verinnerlijken van dit ‘veranderend verbond’ is iets wat zelden gebeurt. Waarmee de samenwerking al direct bij aanvang wegbeweegt van waar het in de kern om draait.
Herkenbare valkuilen
Daarmee is meteen de eerste valkuil benoemd: het onderschatten van samenwerking. Wolfs benoemt in totaal 9 valkuilen. Ieder met enige werkervaring kan deze valkuilen herkennen en kent ook de taaiheid en het verlammende effect ervan. Hoe verwachtingen impliciet blijven. Hoe we de eigen belangen centraal stellen en daarmee onze wereld niet groter maken dan wat we zelf kunnen overzien. Hoe vele plannen worden geschreven, en daardoor zo weinig nog echt gebeurt. Hoe we onze twijfels bezweren door het vertellen van een ideaalverhaal, en daarmee niet zien wat het succes in de weg staat.
De valkuilen weerspiegelen, dat het voor mensen knap lastig kan zijn om zichzelf in het spel te brengen. Echt een verbinding aangaan, je daarin laten zien, je grenzen durven verleggen, de ontmoeting aangaan, dat wat eerder houvast gaf weer los durven laten, onder ogen willen zien wat aandacht vraagt, telkens opnieuw op verhaal komen, en altijd verantwoordelijkheid nemen voor je eigen aandeel aan de situatie. Hoewel niet met zoveel woorden, lijkt Wolfs te zeggen dat dit menselijkerwijs zodanig lastig is, dat de valkuilen niet te vermijden zijn.
Magisch gedrag
Het goede nieuws is, aldus Wolfs, dat de valkuilen oplosbaar zijn. Een samenwerking kan enorm in de knoop raken, en dat zal onherroepelijk gebeuren, maar er is iets aan te doen. Het begint zoals gezegd met de middelpuntzoekende strategie en het centraal stellen van samen veranderen. De auteur spreekt hier zelfs van het ‘ontvlammen van het vuur van de samenwerking’. Met deze strategie op zak kan de magic maker vervolgens op pad. Het boek geeft vele suggesties voor het eigen gedrag van de magic maker. Met name gaat het om het ontwikkelen van bepaalde denkgewoontes, zoals eco-bewustzijn, en ‘out-of-the-book-denken’.
Ook is er veel aandacht voor communicatief gedrag, zoals actief in contact treden met anderen, het uiten van twijfels en het luisteren om te begrijpen. Niet in de laatste plaats vind je als magic maker in het slothoofdstuk aanwijzingen om de eigen bijdrage te maximaliseren. Een echte magic maker zorgt dat hij of zij continu in vorm is, letterlijk ‘er staat’, door zich continu te trainen in het SAMEN-zijn: Stoer, Authentiek, Mindful, Eerlijk en Nederig.
Methodische suggesties
Anderszijds geeft het boek subtiele methodische aanwijzingen, hoe valkuilen te vermijden en hoe in te grijpen als de samenwerking vastloopt. Zoals de suggestie om - wanneer zaken in de knoop raken - eerst goed te onderzoeken welke van de (6) mogelijke situaties aan de orde lijkt te zijn. Zijn we luchtkastelen aan het bouwen? Produceren we papieren tijgers? Of rennen we rond als kippen zonder kop? Een uiterst relevante analyse. Alleen het gesprek daarover al kan de samenwerking weer op gang brengen.
Zeer lezenswaardig is het hoofdstuk gewijd aan de kracht van eigen verhalen. Ieders unieke verhaal, met ruimte voor angst, cynisme en oordelen, vertelt meer dan het sociaal wenselijke of politiek correcte succesverhaal. Een belangrijke boodschap in een wereld vol social media, waarin we het duistere verbergen achter lachende selfies. Het luisteren naar ieders unieke oprechte verhaal brengt het echte succesverhaal dichterbij.
Authentiek
Wolfs vermijdt het om zich in te laten met de platgetreden paden. Zijn betoog is authentiek. Verwacht dus geen definities van begrippen, bespreking van theorie of verantwoording van beweringen. De vele publicaties over het onderwerp komen niet aan bod. Een blik op de literatuurlijst maakt duidelijk waarom. De auteur heeft een sterke voorliefde voor narratieve en ‘lerende’ strategieën en koestert een holistisch wereldbeeld. Anders gezegd, Wolfs schept zijn eigen verhaal en nodigt uit om hetzelfde te doen. Om al lerend op weg te gaan, open staande voor alles wat zich aandient.
Optimistisch
Het boek biedt een (verander)vakkundige en optimistische benadering, die consistent en conseqent wordt uitgewerkt. Dat brengt me wel op een waarschuwing voor de al te leergierige of naïeve lezer. Magic makers zijn er in soorten en maten, en dit blijft stevig onderbelicht. Wie dragen het initiatief werkelijk? Wie zijn de onvermoeibare waterdragers die alle betrokkenen telkens weer tot een ontmoeting bewegen? Wie zijn degenen die de veilige omgeving bieden tot het vertellen van de verhalen? De ene magic maker is de andere niet. Ik weet uit ervaring hoe groot de opluchting kan zijn als betrokkenen dit herkennen en respectvol en, beter nog, prudent (leren) omgaan met de verschillen in betrokkenheid, gedrag, talenten en leiderschapskwaliteiten.
De kracht van samen veranderen vraagt ook ontvankelijkheid voor wat niet of nauwelijks valt te veranderen. Om daar goed mee om te (leren) gaan zijn routines of structuren nodig, die steun bieden. Zijn leiders nodig die volgen wat er gebeurt en de weg wijzen, aansporen om trouw te blijven aan wat in het midden staat. Dit ontwikkelingsaspect van samen veranderen blijft onbenoemd in het boek.
Nogmaals: middelpuntzoeken
Wolfs verdient wat mij betreft een grote pluim voor het expliciet maken van de nog relatief onbekende middelpuntzoekende strategie en het centraal stellen van het samen veranderen. Dit is hard nodig, want in organisaties overheerst nog altijd het lineaire ‘van A-naar-B-denken’ en wordt het succes maar al te vaak uitbesteed aan de projectleider of procesregisseur. Dit leidt steevast tot het wegbewegen van elkaar en van de essentie. Zaken worden uitgesteld, ‘dat komt later wel aan bod’, de route wordt belangrijker dan de inhoud, ‘laten we daar een roadmap voor maken’, en calculerend gedrag krijgt alle ruimte, want ‘we zijn nog niet zover om open te zijn naar elkaar’. Middelpuntdenken daarentegen, stimuleert bij alle samenwerkers continu aandacht voor alles wat hier-en-nu (meer) verbondenheid geeft.
Lees dit boek!
Magic makers verdient het om door ieder die van samenwerking echt een succes wil maken, gelezen te worden. Wie dit boek leest, kan het eigen potentieel aanspreken om een betere samenwerker worden. Het boek is bovendien vlot geschreven. Inspirerende oneliners en vrolijke illustraties zullen de meer zappende lezer aanspreken. Het is wel zaak goed te lezen. Wolfs betoog is dermate prettig leesbaar, dat het de lezer makkelijk kan ontgaan, hoe essentieel en succesbepalend de aanwijzingen zijn. Wat open deuren lijken, zijn het zeker niet.
Dr.ir. Lieke Hoogerwerf is ondernemer en expert op het gebied van sociale innovatie. Zij was adviseur bij ingrijpende transities in verschillende sectoren en droeg bij aan de ontwikkeling van kennis over netwerkorganiseren. Onder meer was zij begeleider van een landelijk programma voor duurzame samenwerking in de veehouderij. Als ondernemer richt zij zich op online ondersteuning van de samenwerking in teams, met name in de zorg.
