Contracteren en aanbesteden in bouw en infrastructuur

Of je nu opdrachtgever of potentiële opdrachtnemer bent, met Contracteren en aanbesteden in bouw en infrastructuur heb je een echte risicogestuurde gids in handen. Die loodst je professioneel door alle fasen en langs alle valkuilen van elke aanbesteding. Het is een aanbestedingshandboek met veel voorbeelden uit en voor de praktijk, dat ik elke betrokkene gun.

Contracteren en aanbesteden in bouw en infrastructuur: marktbenadering, strategie en beheersing is geschreven door Jeroen Moonen. Hij is jurist en werkt als ervaren adviseur mee aan het aanbesteden en contracteren van complexe en innovatieve projecten in de bouw en infrastructuur. Het is een boek voor doeners, toetsers en beslissers, zoals projectmanagers, contractmanagers en inkopers. Hoewel geschreven vanuit het perspectief van de opdrachtgever, de partij die een project wil laten realiseren, is het ook uitermate nuttig als je aan de andere kant van de tafel zit. Als gegadigde, om een tunnel, brug of weg te ontwerpen en aan te leggen.

Het boek gaat uit van vier heldere uitgangspunten. Deze zijn op papier logisch, maar worden in de weerbarstige praktijk nog al eens losgelaten: (1) maak een strategische afweging hoe de marktpartijen te benaderen, (2) werk in álle fasen risicogestuurd, (3) stel vanaf het begin de samenwerkingsrelatie centraal en (4) stel evenwichtige contracten op. Dit laatste betekent bijvoorbeeld een transparante verdeling van verantwoordelijkheden en bijbehorende risico's. Door deze principes consequent te volgen zou het niet meer mogen gebeuren dat grote infraprojecten contractueel én daardoor financieel volledig uit de bocht vliegen. Denk bijvoorbeeld aan die tunnel in het zuiden van het land, of aan die omvangrijke wegverbreding bij Rotterdam, waar opdrachtnemers zich flink hebben verslikt in te grote risico's.

Het sterke van Jeroen Moonen is dat hij deze vier uitgangspunten consequent blijft toepassen, in alle stappen van het contracteringsproces waaromheen de hoofdstukken van het boek zijn gegroepeerd. Dit zijn bepalen inkoop- en contracteringsstrategie, opstellen inkoopplan met documenten, aanbesteding en opdrachtverlening. Vooral de aandacht voor een expliciet risicogestuurde aanpak in al deze stappen is vernieuwend. Dit heeft één heldere reden, zoals Moonen al op de eerste pagina schrijft: ‘Op die manier wordt geborgd dat op een gestructureerde manier wordt gestuurd op de zaken die echt van belang zijn.' Ook deze boodschap wordt consequent herhaald in het hele boek. Het gaat dus niet om defensieve risicobeheersing, uit angst om wat er allemaal mis kan gaan, maar om risicogestuurd te prioriteren wat écht belang is voor projectsucces.

Is er dan helemaal niets op dit boek aan te merken? Een paar kleine puntjes. Zo ontbreekt een scherpe hedendaagse definitie van het begrip risico, als het effect van onzekerheid op doelen. Dit helpt om in elke aanbestedingsfase vanuit project- en organisatiedoelen de relevante risico's in kaart te brengen, wat overigens wel in het boek wordt gedaan. Hoofdstuk 5, over de contractuele allocatie of toedeling van risico's, is uiterst relevant. Hier mist de mogelijkheid om - het wordt nu even technisch - op basis van maatgevende parameters risico's gedeeltelijk te alloceren bij een opdrachtnemer. Dit is intussen een bewezen succesvolle benadering voor bijvoorbeeld risico's vanuit de ondergrond, waar beide partijen geen 100% grip op kunnen hebben. Als laatste: waar is overzicht van de geraadpleegde literatuur? Dit zijn puntjes op de i voor een 2e druk, die er vast gaat komen.Contracteren en aanbesteden in bouw en infrastructuur wordt naar mijn verwachting namelijk een handboek waar een hele generatie aanbesteders en gegadigden veel aan gaat hebben. Dit zit ‘m in die vier eerder genoemde uitgangspunten, die het verschil maken tussen uiteindelijk mislukte aanbestedingen - wat later blijkt uit de bekende vechtcontracten - en succesvolle aanbestedingen. Die gaan naadloos over in een soepel lopend project. De laatste paragraaf van het boek is me uit het hart gegrepen: ‘Blijf samenwerken overeenkomstig de bedoeling van een contract.' Sterk, dat juist een jurist waarschuwt voor het gevaar dat het contract een doel op zich wordt. Dit in plaats van een middel, om samen een succesvol project te realiseren, met oog en oor voor de wederzijdse belangen. Contracteren en aanbesteden in bouw en infrastructuur, zo'n boek gun je elke betrokkene!

Dr. ir. Martin van Staveren MBA is gepromoveerd op het implementeren van risicomanagement in organisaties. Vanuit zijn adviesbureau VSRM adviseert hij publieke, private en projectorganisaties over effectiever omgaan met onzekerheid. In 2015 verscheen Van Staverens eerste managementboek over de omgang met risico's: Risicogestuurd werken in de praktijk.