De weg naar excellent leiderschap

In de ogen van Anja Hilgers en Charlotte Staats bestaat de excellent leidinggevende eigenlijk niet. Dit is een utopie. Je kunt als leidinggevende nooit op alle facetten excelleren. Anja Hilgers en Charlotte Staats beschrijven in hun boek het resultaat van een nieuwsgierige zoektocht naar principes van excellent leiderschap. Hun gedachtegoed is eigenlijk gebaseerd op drie pijlers. Zo leverden interviews met excellente leidinggevenden afkomstig uit het bedrijfsleven (o.a. Air France-KLM, Ahold, Rabobank, Delta Lloyd) en de overheid (o.a. ministerie van Buitenlandse Zaken, gemeente Den Haag, Belastingdienst Academie) bruikbare input, essentiële inzichten en inspirerende praktijkervaringen. Dit is de eerste pijler van het boek. Een tweede pijler zijn de praktische handvatten en een uitnodiging om als leidinggevende eens uit je comfortzone te stappen. En een derde pijler zijn de theoretische inzichten en modellen, verkregen uit relevante managementliteratuur.

De schrijvers van het boek ontdekten een aantal elementen hoe succesvolle teamresultaten zijn te realiseren waarbij je als leidinggevende zowel veiligheid biedt als verbindt maar tegelijkertijd ook de teamleden uitdaagt en inspireert. Een heikel avontuur. Het aardige is dat elk hoofdstuk begint met een interview met een excellente leidinggevende werkzaam bij een van de eerdergenoemde organisaties over een vijftal thema’s. De eerste vraag aan elke geïnterviewde luidde steeds: Wie waren eigenlijk jouw inspirerende leidinggevenden? En dan gaat het om iemand bij wie je meer presteerde dan dat je zelf voor mogelijk hebt gehouden. Dit leidde vaak tot verrassende reacties.

Op hun zoektocht naar randvoorwaarden voor excellent leiderschap stuitten de auteurs op een vijftal thema’s, die zij in hun boek in detail uitwerkten. Het eerste thema is: begin bij je introductie als teammanager met het leggen van een stevige basis. Dan gaat het om het delen van waarden, goed leren kennen van je teamleden en heel belangrijk het bouwen aan vertrouwen. Het volgende thema is hoe waardeer en benut je de onderlinge verschillen tussen je teamleden. Immers binnen een team heerst altijd diversiteit. Laat mensen elkaars talenten benutten. Boor de denkkracht van je medewerkers aan en zorg dat ze hun beste ideeën aanleveren voor elkaar. Een ander uitdagend thema is hoe creëer je oprechte betrokkenheid van je teamleden. Probeer in ieder geval iedereen aan boord te houden. Wees daarom als leidinggevende consistent, omarm de waarom-vraag van de taken en werkzaamheden en, geef daar urgentie aan zodat de betrokkenen weten waar ze aan toe zijn. Het volgende klassieke thema is hoe stimuleer je eigenaarschap. Eigenaarschap en verantwoordelijkheid nemen voor bepaalde taken blijkt in de praktijk cruciaal om tot goede teamprestaties te komen. Voor het vergroten van eigenaarschap is niet per definitie een grootscheeps verandertraject nodig.

Als leidinggevende kun je al met kleine acties zichtbaar het eigenaarschap van je medewerkers vergroten. Wees expliciet over waar je de verantwoordelijkheid legt. Geef sturing aan het team van de zijkant. Dat betekent niet via de voorkant door mensen vooral directief aan te sturen en te vertellen wat ze moeten doen. Ook niet via de achterkant, door bijvoorbeeld mensen te promoten die eigenlijk gezagsgetrouw naar de baas luisteren. Het laatste thema dat niet mag ontbreken is de focus op het teamresultaat en wat er zo al bij komt kijken. Een handige tip is om een teamagenda te maken. Wat moet het gewenste teamresultaat zijn, wat zijn de prestatiemaatstaven en welke maatregelen neem je als leidinggevende als het niet team niet voldoet aan de prestatiemaatstaven?

Daarbij hoort rekenschap afleggen over de teamresultaten en hoe deze tot stand zijn gekomen. Rekenschap afleggen – tegenwoordig ook wel in het huidige transparantietijdperk ‘accountability’ genoemd - geldt niet alleen voor de teamleden maar ook voor de leidinggevende.

Leidinggeven is een vak maar de auteurs zijn ervan overtuigd dat je kunt leren om een excellentere leidinggevende te worden. Dit is bemoedigend. Daarom besluit het boek met een handige doe-het-zelf checklist voor de lezer om een eigen scan te maken en te ontdekken welke waardevolle elementen uit de eerdergenoemde vijf thema’s aan de verwachtingen voldoen, welke niet en voor verbetering in aanmerking komen om jouw weg - gezien je eigen talenten en drijfveren – af te leggen naar een excellenter leiderschap.

Ten slotte, de auteurs hebben de bedoeling de lezer een spiegel voor te houden en uit te nodigen wat voor jou als leidinggevende en je team het beste in de praktijk werkt. Daarom eindigt elk hoofdstuk met de opdracht ‘En nu jij aan de slag’ met brandende vragen om aan jezelf te stellen. Deze opzet verhoogt het leesplezier. Kortom, De weg naar excellent leiderschap is een inspirerend en prachtig vormgegeven boek.

Louis Thörig is verbonden als thesisbegeleider aan de afdeling Organisatiewetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam en als docent Corporate Communicatie aan de Hogeschool InHolland.