Mensen in organisaties dienen daarom beschouwd te worden als verslaafden en behandeld te worden in alle fasen van het afkicken en de afkickverschijnselen die daarbij horen. Voor mij is dit een even verrassende als confronterende benadering gebleken.
Verslaafd aan organiseren van Tjip de Jong geeft een heel verrassende benadering van het gebrek aan ontwikkeling van organisaties. Zijn stelling is dat in organisaties verschillende vormen van verslaving leiden tot het vernietigen van het ondernemerschap dat nodig is om die organisaties te laten bloeien. Vroeg of laat treedt bij veel organisaties die vanuit een frisse start zijn begonnen een systeem in werking dat afleidt van waar het bedrijf beter van wordt. De Jong onderscheidt acht verschillende soorten verslaving die ieder eigen kenmerken hebben; visieverslaving, machtsverslaving, probleemverslaving, functieverslaving, tijdverslaving, opstapelverslaving, verantwoordingsverslaving en de verworven-rechten-verslaving. Elke verslaving wordt duidelijk en beeldend geschetst. Na het hoofdstuk dat aan een van de verslavingen is gewijd is een vragenlijst toegevoegd waarin meerdere vragen staan waarmee de verslaving in een organisatie opgespoord kan worden.
De auteur beperkt zich niet tot het determineren van de verschillende soorten verslaving. Hij noemt zes manieren om als organisatie te minderen en zelfs af te kicken van een verslaving.
In het eerste deel van de drie delen waaruit het boek bestaat wordt heel toegankelijk de parallel gelegd tussen verslaving aan middelen (drug, drank, gokken, etc.) en het gedrag dat in verschillende organisaties gemeengoed is geworden. De verslaving wordt gedefinieerd als de oncontroleerbare behoefte aan het verslavende middel. Het middel kan variëren, maar de ongecontroleerde en niet te remmen drang en dwang naar het middel is exact waar de Jong de overeenkomst vindt.
In het tweede deel beschrijft hij de 8 verschillende sluipmoordenaars, zoals de Jong de verslavingen karakteriseert. In duidelijke taal en met sprekende voorbeelden wordt van iedere verslaving een uitleg gegeven. Daarbij wordt ook aangegeven hoe díe verslaving ontstaat en op welke manier het de doorontwikkeling van de organisatie in de weg zit.
In het derde en laatste deel worden 6 manieren genoemd die allemaal samen moeten zorgen dat de verslaving de kop ingedrukt wordt. Dit is het kortste deel, terwijl ik hier meer instructie en aanpak had gehoopt te treffen.
Het boek is zo geschreven dat je onmiddellijk gedrag van jezelf herkent in de beschrijvingen. Logischerwijze ga je eigen gedrag reflecteren. Ik heb in elk geval wel verslaving in mijn gedrag herkend en moet bekennen dat ik volgens de Jong af en toe wel van een cocktail houd. Daarnaast helpt het ook om via deze lijn waargenomen gedrag en gewoontes in organisaties te herkennen. Het is een boek dat mij nieuwe inzichten heeft gegeven.
Elk hoofdstuk wordt voorafgegaan door een zegswijze van filosofen en wijzen, welke de inhoud van het daaropvolgende hoofdstuk kernachtig verwoordt.
De teksten zijn voorzien van duidelijke illustraties en waar nodig wordt gebruik gemaakt van toelichtende kaderteksten. De onderbouwing is stevig, zoals uit de literatuurlijst blijkt. Al met al is het mooi vormgegeven en duidelijk leesbaar geschreven boek.
Het spiegeltje en verslaving zijn twee begrippen die elkaar in de middelenverslaving versterken, maar Verslaafd aan organiseren zie ik als een spiegel dat de verslaving helpt te keren. Door dit boek als spiegel voor eigen gedrag te gebruiken kan de eerste stap gezet worden om een verslaving de baas te worden. Zoals Tjip de Jong het in één van de quotes samenvat ‘Om te leren van fouten, moet je eerst weten dat je fouten maakt.’
Over Daan Koot
Daan Koot is adviseur eHealth en informatiebeveiliging bij SafeHarbour.
